صنعت خودروی ایران از دیدگاه مدافعان آن

به گزارش پدال نیوز، صنایع هر کشور مهم‌ترین نیروی محرکه توسعه اقتصادی آن محسوب می‌شود لذا برای حرکت در مسیر رشد و توسعه اقتصادی باید توجه ویژه‌ای به این بخش شود. در این میان برخی صنایع کم اثر و برخی دیگر تأثیر بیشتری دارند. بر این اساس صنعت خودرو یکی از صنایع مؤثر بر اقتصاد اغلب کشورهای دنیا به شمار می‌رود. این موضوع در اقتصاد ایران نیز صدق می‌کند. خودروسازی در کشور ما بعد از صنعت نفت بزرگ‌ترین و مؤثرترین صنعت است که کوچک‌ترین رکود یا رونق آن بر کل اقتصاد اثر می‌گذارد. این صنعت به تنهایی 2.5 تا 3 درصد از تولید ناخالص داخلی و 12 درصد از اشتغال کشور را به خود اختصاص می‌دهد اما این تنها آثار صنعت خودرو بر اقتصاد نیست چراکه پیشران و مادر بسیاری از صنایع دیگر است.
در ایران فعالیت 60 صنعت دیگر وابسته به صنعت خودروسازی است و تغییرات آن زنجیره‌وار به صنایع دیگر و کل اقتصاد منتقل می‌شود. از این‌رو تأثیر مستقیم و غیر مستقیم آن بر اقتصاد کشور قابل انکار نیست. حرکت صنایع خودروسازی باعث فعال‌سازی سایر صنایع، اشتغال آفرینی و رشد تولید ناخالص داخلی می‌شود. در هیچ‌کدام از کشورهای سازنده خودرو، تضعیف چنین بخش مهمی از اقتصاد ممکن نیست و حتی بحران اقتصادی در پی دارد. البته به طور متقابل هر تغییر در وضع اقتصاد نیز بر این صنعت اثر خواهد داشت و ایران نیز از این امر مستثنی نیست.

خودروسازی ایران تا سال 90 و قبل از فروپاشی اقتصاد کشور بیش از 3.5 درصد در تولید ناخالص داخلی سهم داشت اما به سبب اوج‌گیری تحریم‌ها این سهم با مقداری کاهش به حدود 2 درصد رسید. این موضوع تأثیر متقابل صنعت خودرو و اقتصاد بر یکدیگر را به‌خوبی نشان می‌دهد. بر این اساس تصور می‌کنم که در دوران پساتحریم خودروسازی کشور با احیای قدرت خرید مردم می‌تواند دوباره به جایگاه پیشین خود بازگردد.

اساساً آنچه بازار خودروهای داخلی را در سال‌های اخیر بی‌رونق کرد، کیفیت محصولات داخلی نبود بلکه کاهش قدرت خرید مردم به سبب فشارها و تحریم‌های اعمال‌شده در سال‌های 1389 تا 1392 بود. اکنون نیز اغلب مشکلات صنعت خودرو و کاهش تقاضا برای محصولات آن ناشی از همین بخش است و موضوعات دیگر چندان جدیت ندارد. مقایسه محصولات خودرویی در جهان نشان می‌دهد که کیفیت خودروهای ایرانی در قیاس با قیمت آن از توازن برخوردار است و هیچ‌گاه نمی‌توان با قیمت یک خودروی داخل خودروهای لوکس کمپانی‌های معروف جهان را خرید. اساساً آنچه در مورد مقایسه قیمت‌های خودروهای داخلی و خارجی منتشر می‌شود، قیاسی کذب برای برهم ریختن افکار عموم است چراکه قیمت خودرو خارجی مطابق با شرایط مناطق آزاد یا شهر دبی بیان می‌شود و در هیچ نقطه از جهان این‌گونه نیست.

در تمام دنیا خودروهای وارداتی مشمول تعرفه‌های گمرکی و مالیات هستند و قوانین و بازار ایران نیز برمبنای بازارهای بین‌المللی نظیر بازار لندن و پاریس است. البته ناگفته نماند که مالیات و تعرفه‌های گمرکی درآمدهای دولت تلقی می‌شود نه خودروسازان. بر این اساس اینکه عده‌ای منتظر مانده‌اند تا تحریم‌ها لغو شود و خودروی وارداتی با قیمت خودروهای داخلی خریداری کنند انتظاری بیهوده است و هیچ‌گاه اتفاق نخواهد افتاد. چند سالی است که بازار خودروی ایران به دو دسته تقسیم می‌شود؛ یک دسته خودروهای لوکس خارجی است که ما توان تولید آن را در کشور نداریم و قیمت این قبیل خودروها هم بسیار بالا است. دسته دیگر خودروهای داخلی هستند که قیمت کمتری دارند و سطح کیفی آن‌ها با توجه به قیمت آن مناسب است. لذا هیچ‌گاه نمی‌توان این دو دسته را با یکدیگر قیاس کرد و لغو تحریم‌ها نیز نمی‌تواند منجر به تغییر این دو دسته شود. از سوی دیگر تولیدات داخلی در مقایسه با خودروهای وارداتی برتری دیگری دارد به‌عنوان مثال خدمات پس از فروش. یکی از امتیازات برجسته تولیدات داخلی گستردگی خدمات پس از فروش است که این امر را نمی‌توان در خودروهای وارداتی یافت. مقوله دیگری که از دهه 80 در بازار خودرو رخ داده خروج از انحصار است. در سال‌های 1360 تا 1370 رقابتی بین تولیدکنندگان داخلی و خودروهای وارداتی نبود اما در مقطع فعلی مردم با توجه به بنیه مالی خود امکان انتخاب خودروهای خارجی را دارند و حتی شرایط به نحوی شده که خودروسازان خارجی می‌توانند به صورت صددرصدی در ایران سرمایه‌گذاری کنند. این موضوع بیانگر آن است که این صنعت به صورت کلی از انحصار دو خودروساز ایران‌خودرو و سایپا خارج شده است.

سعید لیلاز – روزنامه نگار و استاد دانشگاه