شاید سیستم ترمز از جذاب‌ترین سیستم‌های یک خودرو نباشد، اما بدون شک یکی از مهمترین آن‌ها است. توجه به نشانه‌هایی که نیاز به بررسی و اطمینان از عملکرد صحیح آن را یادآوری می‌کنند، می‌تواند تفاوت میان مرگ و زندگی در زمان رانندگی باشد.
البته تعدادی نشانه واضح در این رابطه وجود دارد، مانند چراغ هشدار سیستم ترمز در قسمت نشانگرهای پشت فرمان و احساس طی مسافت بیشتر خودرو زمانی که اقدام به ترمز‌گی می کنید. در زمان وقوع هر یک از این حالت‌ها، باید در اسرع وقت به نزدیک‌ترین تعمیرگاه موجود مراجعه کنید. اما آیا از دیگر شرایطی که نشان از عدم عملکرد صحیح سیستم ترمز دارد، آگاه هستید؟ در اینجا به بررسی پنج نشانه خواهیم پرداخت که ممکن است با توجه به آن‌ها بتوان از اتفاقات ناگوار آینده جلوگیری کرد.
ابتدا نگاهی به نحوه عملکرد سیستم ترمز می‌اندازیم. تعدادی زیادی از خودروها (حداقل در چرخ‌های جلو) از ترمز‌هایی بهره می‌برند که به عنوان ترمزهای دیسکی شناخته می‌شوند. با نگاه کردن به سیستم ترمز دوچرخه در سرعت ۱۰ کیلومتر در ساعت و نحوه متوقف کردن آن، می‌توان تا حدودی به اتفاقاتی که در سیستم ترمز دیسکی نیز رخ می‌دهد، پی برد. یک سیستم هیدرولیک با استفاده از روغن ترمز توسط پیستونی که درون کالیپر (caliper) تعبیه شده است، لنت‌ها را روی دو طرف دیسک (روتور) که به چرخ یا اکسل یا هردو متصل می‌شود، فشرده می‌کند و عمل ترمزگیری، انجام می‌شود. اصطکاک حاصل از این اتفاق میان لنت‌ها و دیسک، در نهایت خودرو را متوقف می‌کند.
۱. ضخامت لنت‌ها
با گذشت زمان، همان‌طور که انتظار نیز می‌رود، لنت‌ها خورده شده و عملکرد صحیح خود را در کم کردن سرعت خودرو و متوقف کردن آن از دست می‌دهند. خوشبختانه بررسی صخامت لنت‌ها، روشی مستقیم و مناسب برای اطمینان از عملکرد صحیح آن‌ها است. اگر خودرو شما دارای رینگ اسپرت باشد، تنها کاری که لازم است تا انجام دهید این است که از میان آن به داخل نگاه کنید. اولین موردی که نظر شما را جلب خواهد کرد دیسک فلزی براقی است که در آن میان جا خوش کرده است. با نگاه به لبه‌های آن کالیپر را خواهید دید.
درست میان کالیپر و دیسک، لنت‌های ترمز قرار گرفته‌اند. در این مرحله نیاز به تجربه خواهید داشت و باید ضخامت مناسب را تخمین بزنید اما به طور کلی، حداقل ضخامت لنت‌ها باید چیزی در حدود ۰.۵ سانتی‌متر باشد. اگر ضخامت آن‌ها از این میزان کمتر است، زمان تعویض آن‌ها فرا رسیده است. اما اگر خودرو شما دارای چرخ‌های معمولی است و امکان دیدن سیستم ترمز از داخل آن وجود ندارد، شما باید چرخ را از محل خود خارج کنید و همانند حالت قبل، ضخامت لنت‌ها را مورد بررسی قرار دهید.
مورد دیگری که در این میان می‌توان مورد بررسی قرار داد، خود دیسک است. دیسک باید از همواری نسبی برخوردار باشد. اگر با بررسی آن متوجه ناهمواری‌های شدیدی شدید، بهتر است نسبت به تعویض آن نیز اقدام کنید.
۲. صدای غیر عادی
صدای جیغ مانندی که شاید همه ما تجربه شنیدن آن را داشته باشیم، یکی دیگر از نشانه‌هایی است که سرویس سیستم ترمز را به ما یادآوری می‌کند. در واقع این صدا نشانگر آن است که لنت‌ها باید تعویض شوند. لنت‌های ترمز به قطعه‌ای مجهز می‌شوند که نشانگر سایش نام دارد و زمانی که عمر لنت به پایان می‌رسد صدایی جیغ مانند با فرکانش بالا را هنگام ترمزگیری ایجاد می‌کند.
همچنین ممکن است علاوه بر صدای جیغ مانند مورد بحث، صداهای گوش خراش‌تری نیز شنیده شود. این بدان معنا خواهد بود که شما لنت را به طور کامل مصرف کرده‌اید و زمانی که اقدام به ترمزگیری می‌کنید قسمت فلزی کالیپر روی دیسک ساییده می‌شود. نتنها در این شرایط سیستم ترمز از کارکرد قابل قبولی برخوردار نیست بلکه امکان آسیب رسیدن به دیسک نیز وجود دارد. با این اتفاق، یک تعویض لنت ساده و نه چندان گران به سرویس‌های پر هزینه‌تری چون تراشکاری دیسک و یا حتی تعویض پردردسر آن خواهد انجامید.
۳. انحراف از مسیر
آیا تا به حال احساس کرده‌اید که خودرو از دستورات شما پیروی نمی‌کند یا در زمان رانندگی یا ترمزگیری به طرفین منحرف می‌شود؟
اگر چنین باشد، احتمالا سیستم ترمز دچار مشکل شده است. دلیل آن نیز می‌تواند گیر کردن یکی از کالیپرها باشد چراکه در این صورت اصطکاک موجود در یکی از چرخ‌ها باعث انحراف خودرو می‌شود. خودرو به طرفی منحرف خواهد شد که کالیپر آن سمت گیر کرده باشد.
دو وضعیت مرتبط دیگر با سیستم ترمز که طی آن‌ها نیز امکان انحراف خودرو وجود دارد، تا شدن شلنگ‌های ارتباطی است که باعث حرکت نامتوازن کالیپرها در زمان ترمزگیری خواهند شد و دیگری نابرابری در لنت‌ها است که منجر به وارد شدن فشار نامتوازن به چرخ‌ها خواهد شد.
انحراف خودرو در حالت کلی همیشه نشانگر مشکلی مرتبط با سیستم ترمز نیست. دلیل این امر می تواند فشار باد نامناسب لاستیک‌ها یا ساییدگی آن‌ها و عدم تنظیم صحیح یا وجود مشکل در تعلیق و جلوبندی خودرو باشد. به همین دلیل اگر خودرو شما منحرف می‌شود باید زیر نظر یک متخصص تمام این موارد مورد بررسی قرار گیرند.
۴. لرزش
اگر تا به حال مجبور به توقف ناگهانی با خودروهایی که مجهز به سیستم ترمز ABS هستند، شده باشد، مطمئنا با لرزش‌های سریع پدال ترمز که ناشی از درگیری و رها سازی سریع دیسک توسط سیستم است، آشنایی دارید. هرچند اگر در شراط عادی پدال ترمز شروع به لرزش کند، سیستم ترمز دارای مشکل خواهد بود.
در حالت کلی لرزش پدال ترمز نشانگر دیسکی است که در اصطلاح تاب دارد. سطح ناهموار این دیسک‌ها در تماس با لنت‌ها این لرزش را ایجاد می‌کند و بازخورد آن در پدال ترمز زیر پای شما حس خواهد شد. تاب برداشتن دیسک‌ها معمولا تنها زمانی رخ می‌دهد که تحت فشار بالا در مدت زمان طولانی قرار گیرند. گرمای حاصل از اصطکاک در شرایط ترمزگیری‌های ممتدد هنگام راندن خودرو در سرازیری‌های تند یا توقف‌های مکرر هنگامی که در ترافیک سنگین قرار گرفته‌اید، می‌تواند باعث تغییر شکل دادن فلز دیسک سیستم ترمز شوند.
اگر اخیرا فشار بیش از حد به ترمزهای خود وارد نکرده‌اید اما لرزش را در پدال ترمز احساس می کنید، امکان آن وجود دارد که چرخ‌های شما از جای خود منحرف شده باشند. به هر حال بهترین کار ممکن مراجعه به تعمیرگاه به منظور عیب‌یابی است.
۵. ناپایداری در پدال ترمز
علاوه بر لرزش، پدال‌های ترمز می‌توانند نشانه‌های دیگری را از عدم عملکرد صحیح سیستم ترمز، در اختیار رانندگان قرار دهند.
یک پدال ترمز غیر حساس، پدالی که حتی با فشردن آن تا انتها جایی که به کف خودرو می‌چسبد باز هم سیستم ترمز آن‌چنان که باید درگیر نمی‌شود، نشانگر لنت‌های ساییده شده یا مشکلی در سیستم هیدرولیک مانند وجود هوا در خطوط ارتباطی و نشتی روغن ترمز است. به منظور بررسی نشتی روغن ترمز، تکه‌ای سفید یا روشن از مقوا را در طول زمانی که خودرو متوقف است زیر آن قرار دهید. سپس تکه مقوا را مورد بررسی قرار دهید. روغن ترمز غالبا شفاف است و درجه غلظت آن چیزی در حدود روغن‌های آشپزی است.
در نقطه مقابل یک پدال ترمز غیر حساس، پدالی است که با کوچکترین فشار، ترمزها را درگیر می کند. این امر می‌تواند نشانگر دیسکی ساییده شده و ناهموار یا روغن ترمز کثیف و دارای رطوبت باشد. تعویض روغن ترمز که نسبتا کم هزینه است می‌تواند راه‌حلی برای این مشکل باشد.
همچنین اگر برای توقف خودرو نیاز به اعمال نیروی بسیار زیاد بر روی پدال دارید، احتمالا یکی از خطوط سیستم ترمز گرفتگی دارد یا در سیستم خلاء مشکلی ایجاد شده است. در هردو حالت پدال ترمز به شدت سفت و سخت به نظر می‌رسد و سریعا باید نسبت به برطرف کردن آن‌ها اقدام نمود.
