در محاصره اگزوزها

به گزار ش پدال نیوز، روزنامه شهروند نوشت: «آلودگی هوا و تعطیلی مدارس و شهرهای خاکستری سناریوی تکراری نیمه دوم هر ‌سال در ایران است. سناریویی که تنها راه‌ حل آن بارش باران و عبور از ماه‌های سرد بوده است، بی‌ آن‌ که سیاستگذاران حمل‌ونقل کشور چاره‌ای اساسی برای این معضل بیندیشند. حالا سالانه در ایران حدود یک‌ میلیون و 700‌هزار دستگاه خودرو تولید و 50‌هزار دستگاه وارد می‌شود که اگر سهم صادرات را نادیده بگیریم حدود ١,٥‌میلیون خودرو به بازار داخلی عرضه می‌شود. در کنار این تعداد خودرو بین 400 تا 800‌هزار دستگاه موتورسیکلت به بازار عرضه می‌شود که بنا به اعلام آنوش رحام، مشاور کمیسیون حمل‌ونقل لجستیک اتاق ایران به «شهروند» بسیاری از این موتورسیکلت‌ها هنوز در اولین مدل‌های تولید در جا می‌زنند و به همین دلیل آلایندگی بسیار بالایی دارند.
 
این کارشناس حمل‌ونقل تأکید می‌کند که هوندا محبوب‌ترین موتورسیکلت در بازار ایران است اما مدل‌هایی که در ایران عرضه می‌شود، تکنولوژی منسوخ 20‌سال پیش ژاپن است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که دوچرخه به‌ عنوان یک مدل حمل و نقلی در ایران کوچک‌ترین جایگاهی ندارد و هر ‌سال تنها 100 تا150‌هزار دستگاه دوچرخه به بازار کشور عرضه می‌شود که بیشتر آنها به انبارها مرجوع می‌شود. رحام  می‌گوید: اگر دوچرخه در حمل‌ونقل ایران جدی گرفته شده بود، 30 درصد مشکل آلودگی هوا تا امروز رفع شده بود.
 
پیروز حناچی، معاون وزیر راه و شهرسازی نیز در این‌ باره   می‌گوید که اصلی‌ترین معضل ساختار حمل و نقلی و شهری ما این است که برای دوچرخه‌سواری کمترین زیرساختی ایجاد نشده و ایمنی، بزرگ‌ترین چالش اندک‌ دوچرخه‌سواران ایرانی است. او تأکید می‌کند: شاید به شکل موردی لاین‌هایی را برای تردد دوچرخه‌ها در شهر ببینیم اما به هیچ‌‌ وجه نمی‌توان دوچرخه را به‌ عنوان یک وسیله حمل ‌و نقل انفرادی در کشور در نظر گرفت. ما خیلی با این حرف‌ها فاصله‌ داریم. جالب است که نه‌ تنها هیچ زیرساختی برای تردد با دوچرخه تعریف نشده که تعرفه واردات دوچرخه به ایران از خودرو بیشتر است و تا ٦٥‌درصد نیز می‌رسد و این مسأله دوچرخه را در بازار ایران بسیار گرانقیمت می‌کند.
 
١٢‌میلیون نفر از جمعیت ١٤ میلیونی هلند دوچرخه‌سوارند
 
تولید داخلی دوچرخه در ایران تقریبا صفر است و وارداتش هم کمتر از یک‌ پنجم واردات موتورسیکلت‌ است. این در حالی است که سالانه میلیاردها دلار در صنعت خودرو سرمایه‌گذاری می‌شود که سهم تولید داخلی از این میان، کمتر از ٢‌ میلیون دستگاه در ‌سال است. مشاور کمیسیون حمل ‌و نقل لجستیک اتاق ایران، آنوش رحام   می‌گوید که ترافیک تهران سالانه‌ یک‌هزار و 500‌میلیارد تومان خسارت به کشور می‌زند و بدترین قسمت ماجرا هم این است که راه حل این موضوع موتورسیکلت‌هایی شده‌اند که خود سردمدار آلایندگی‌های تهران‌اند.
 
خبرگزاری برنا چند وقت پیش گزارشی منتشر کرد که در آن هلند با اختصاص 30‌درصد حمل‌ و نقل شهری روزانه به دوچرخه‌سواری، سرآمد جهان اعلام شده بود. ‌بیشترین سرانه دوچرخه در جهان مربوط به کشور هلند است. در این کشور ١٤ میلیون نفری حدود ١٢,٥ میلیون دستگاه دوچرخه وجود دارد. این آمار در حالی اعلام شد که سواری‌های سبک در این کشور اروپایی تنها ٤٥ درصد از حمل ‌و نقل این کشور اروپایی را به خود اختصاص داده بودند. در این آمار، دانمارک، آلمان و سوییس به ترتیب جایگاه‌های بعدی استفاده از دوچرخه در حمل ‌و نقل شهری را از آن خود کرده‌اند. به طور مثال تنها در شهر گرونینگن هلند 50‌درصد رفت‌وآمد روزانه با دوچرخه انجام می‌شود. از طرفی چین هم به عقیده خیلی‌ها امپراتوری دوچرخه است.
 
آنوش رحام   می‌گوید: انفجار جمعیت چین باعث شد که این کشور دارای بیشترین تعداد دوچرخه در دنیا شود اما در ایران نه‌تنها زیرساخت‌های استفاده از دوچرخه به‌عنوان یک وسیله حمل ‌و نقل فراهم نیست بلکه تولید این کالا در کشور سال‌هاست متوقف شده است و یکی، دو کارخانه موجود تعطیل شده‌اند.
 
محمد خادم منصوری، رئیس اتحادیه فروشندگان موتورسیکلت و دوچرخه نیز  می‌گوید: در حال حاضر در ایران دو کارخانه دیگر شروع به تولید دوچرخه کرده‌اند که یکی از این کارخانه‌ها در قوچان و دیگری در قم است اما موسس این کارخانجات بزرگ‌ترین واردکنندگان دوچرخه هستند و همین مسأله کافی است که به وضع تولید دوچرخه در کشور پی ببرید.
 
خرید800‌هزار تومان، فروش ٣‌میلیون تومان
 
از رئیس اتحادیه فروشندگان موتورسیکلت و دوچرخه درباره تسهیلات خرید دوچرخه می‌پرسم و او اعلام می‌کند که در ایران نه‌ تنها هیچ تسهیلات و مشوقی برای خرید دوچرخه به مصرف‌کنندگان پرداخت نمی‌شود بلکه حقوق گمرکی بالا باعث شده است قیمت تمام‌شده دوچرخه برای مصرف‌کنندگان بسیار بالا باشد و از آنجایی که این بازار در ایران اقبال و رونق چندانی ندارد، واردکنندگان ناچارند بی‌کیفیت‌ترین و ارزان‌ترین کالاهای چینی را به بازار ایران وارد کنند تا همان اندک مشتریان خود را نیز از دست ندهند.
 
برای اطلاع از تعرفه واردات دوچرخه به پایگاه اطلاع‌رسانی گمرک مراجعه می‌کنم. تعرفه واردات دوچرخه برقی به کشور ١٥‌درصد اعلام شده و تعرفه واردات دوچرخه‌های پایی و بدون موتور ٦٥‌درصد است. به گفته خادم منصوری، همین تعرفه‌های بالا موجب شده است قیمت دوچرخه در بازار ایران گزاف شود. علاوه بر این، تعرفه‌های واردات دوچرخه در چند‌سال گذشته افزایش 200 تا300‌درصدی را تجربه کرده که این موضوع سبب شده  است قدرت خریداران در بازار کم و کمتر شود.
 
خادم منصوری تأکید می‌کند در این شرایط، دوچرخه‌های چینی که تنها  800‌هزار تومان قیمت دارد با قیمت ٣‌میلیون تومان به بازار عرضه می‌شود. منصوری معتقد است در ٨، ٧ سال گذشته بازار فروش دوچرخه رونق بیشتری نسبت به سابق پیدا کرده اما هنوز خیلی جاهای این صنعتِ پاک می‌لنگد. کیفیت دوچرخه‌ها و قدرت خرید مردم همزمان پایین آمده و از طرفی هم زیرساخت‌های شهری مورد نیاز برای استفاده روزانه از این وسیله نقلیه پاک در کشور وجود ندارد و همه این دلیل‌ها موتورسیکلت را جایگزین و دوچرخه را از مدار استفاده حذف کرده است.
 
خیابان‌های ما جایی برای دوچرخه‌سواران ندارد
 
انوش رحام، کارشناس ارشد صنعت حمل‌ و نقل در این‌باره   می‌گوید: هیچ وسیله نقلیه‌ای به اندازه دوچرخه به کاهش بار ترافیکی کمک نمی‌کند و درحالی‌که کشورهای جهان دوچرخه‌های برقی، هیبریدی و شارژی را جایگزین دوچرخه‌های سنتی کرده‌اند، ما هنوز در فکریم که برای فلان منطقه شهر مسیر دوچرخه بسازیم یا نه.
 
منصوری هم   می‌گوید: ما هر قدر هم که به واردات و تولید رونق ببخشیم، وقتی خیابان‌های شهر جایی برای دوچرخه‌سواران ندارد، آب در‌ هاون کوبیده‌ایم. در کلانشهرهای ما دوچرخه‌ها نه پارکینگ دارند و نه جای تردد. حتی ضعف شدید فرهنگسازی باعث شده خود جامعه هم دوچرخه‌سواران را کمتر بپذیرد. منصوری از خاک خوردن تعداد زیادی از دوچرخه‌های بازار در انبارها خبر می‌دهد و می‌گوید قبول کنیم که کشور ما برای دوچرخه‌سواری اهمیت زیادی قایل نیست و تولید و حتی فروش دوچرخه صرفه اقتصادی ندارد.
 
حتی یک‌درصد زیرساخت لازم را نداریم
 
از موضوع خیابان‌های ناآماده که بگذریم، ما حتی توانایی تأمین امنیت دوچرخه‌سواران را نداریم. فرهنگ استفاده از دوچرخه برای مردم جا نیفتاده و تولید و عرضه هم حال خوشی ندارد. حتی یک ‌درصد زیرساخت لازم برای استفاده روزانه از دوچرخه را نداریم! اینها نکاتی است که آنوش رحام بر آنها تأکید می‌کند و توضیح می‌دهد: مشکل اصلی نبودن برنامه‌ریزی برای تولید و واردات و نبود حمایت‌های دولتی یا سرمایه‌گذاری هدفمند است. حالا در شرایطی که دوچرخه کمترین جایگاهی در مدل‌های حمل و نقلی ایران ندارد، 40 کارخانه تولید و مونتاژ موتورسیکلت در کشور وجود دارد. این رقم چیزی حدود 20برابر واحدهای صنفی تولید دوچرخه است.
 
بر اساس آمار گمرک، ایران سالانه حدود 100تا 150هزار دستگاه دوچرخه وارد می‌کند. این درحالی است که سهم موتورسیکلت از بازار کشور به حداقل ٤ برابر می‌رسد و سالانه بین 400تا 450هزار دستگاه موتورسیکلت وارد کشور می‌شود که گاهی تا 800‌هزار دستگاه نیز می‌رسد. بنابراین به‌طور میانگین سالانه ٦� � ‌هزار دستگاه موتورسیکلت به بازار کشور عرضه می‌شود که به گفته محمد خادم منصوری، رئیس اتحادیه فروشندگان موتورسیکلت و دوچرخه چون واردات موتورسیکلت معمولا به صورت کامل انجام نمی‌شود و قطعات آن به کشور وارد و مونتاژ می‌شود، واردات این وسیله حمل و نقلی ارزان‌تر درمی‌آید.
 
عرضه کنار اعداد و رقم‌های میلیونی صنعت خودرو!
 
سالانه بیش از یک‌ میلیون و 700 دستگاه خودرو تولید و بیش از 50‌هزار دستگاه به ایران وارد می‌شود. بیزینس مونیتور ابتدای ‌سال ‌جاری اعلام کرد خودروسازان ایرانی در‌ سال 2011، حدود یک‌میلیون و ٦٤٨‌هزار خودرو تولید کرده‌اند که این مسأله ایران را در رده سیزدهم بزرگترین تولید‌کنندگان خودرو جهان قرار داده است.
 
موتورسیکلت‌های منسوخ، ‌متهم بزرگ آلودگی هوا
 
آنقدر حفره پر نشده و اما و اگر داریم که حذف یا کاهش تردد روزانه موتورسیکلت‌ها از سطح شهر نشدنی به نظر می‌رسد. ترافیک شدید کلانشهرها، به‌ خصوص تهران و حجم مشاغلی که این وسیله نقلیه ایجاد کرده جا پای این آلاینده برتر را محکم کرده است. رئیس اتحادیه اعلام می‌کند هر ٥‌سال یک‌بار باید موتورسیکلت‌های فرسوده از رده خارج شوند. رحام هم معتقد است حتی در صنعت موتورسیکلت هم اوضاع خوبی نداریم. موتورهای مونتاژی ما هم یک یا دو مدل پایه هستند که بیشترین آلایندگی را برای شهر به ارمغان می‌آورند. رحام می‌گوید نان‌آوری 80‌درصد موتورسواران از همین راه است و واقع‌بین که باشیم امکان حذف این وسیله نقلیه خطرناک را از سطح خیابان‌های شهر نداریم. جالب است بدانید هوندا ١٢٥ یکی از محبوب‌ترین موتورسیکلت‌های بازار ایران، محصول تکنولوژی منسوخ 20‌سال گذشته ژاپن است.
 
بیش از‌ یک‌هزار و500‌میلیارد تومان خسارت ترافیک می‌دهیم
 
رحام معتقد است حداقل خسارتی که حجم ترافیک تهران سالانه وارد می‌کند یک‌‌هزار و 500‌میلیارد تومان است و می‌گوید یکی از بزرگترین اشتباه‌های مسئولان طرح زوج و فرد بود. او ادامه می‌دهد به‌زودی از آسیب‌های شیفت زوج و فرد خودروها رونمایی و هر شیفت به خودی خود دو برابر می‌شود. تا وقتی دولت‌ها ضرورت این مسأله را حس نکنند هم همین ‌آش و همین کاسه است. حتما باید یک انفجار جمعیتی مانند چین، کشور را یک‌ بار زمین بزند تا آقایان متوجه شوند سالانه چند‌میلیارد خسارت ترافیک‌ و آلودگی موتورها و خودروها به بدنه اقتصاد کشور تحمیل می‌شود. یک محاسبه دم‌دستی هم شاید این هزینه‌ها را ملموس‌تر کند. طبق آخرین گزارش‌های مرکز آمار ایران، استان تهران بیش از 1٣‌میلیون نفر جمعیت دارد. به‌طور میانگین هر شهروند یک ساعت در ترافیک گیر می‌کند و این یعنی30 ساعت را در ماه از دست داده است. دستمزد وزارت کار را هم که پایه محاسباتمان قرار دهیم، ماهانه‌ یک‌هزار‌میلیارد و 950‌میلیون تومان از جامعه حرام ترافیک‌های شهری می‌شود.
 
دوچرخه‌ها30 ‌درصد در کاهش آلودگی هوا  نقش دارند
 
١٣١ برابر دوچرخه‌ها خودرو داریم. رحام، کارشناس ارشد صنعت حمل‌ و نقل می‌گوید: اگر دوچرخه به حمل‌ و نقل روزانه ایران تزریق می‌شد، حداقل 30‌درصد از حجم آلایندگی‌های ناشی از تردد که امروزه حسابی برای کشور دردسر و هزینه ایجاد کرده، از بین می‌رفت. این در حالی است که برراساس آخرین گزارش‌های انجمن بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری، به ازای هر ‌یک‌هزار نفر در ایران 164 خودرو وجود دارد. با یک محاسبه سرانگشتی می‌توان این عدد را برای دوچرخه ١,٢٥ دستگاه تخمین زد و این یعنی به ازای هر‌ یک‌هزار نفر در ایران، تنها ١.٢٥ دستگاه دوچرخه وجود دارد.