نگاهی به سرنوشت جیپ «آهو»های قدیمی در ایران

به گزارش پدال نیوز به نقل ازصمت، «آهو» از نخستین محصولات شرکت بازرگانی«جیپ» بود که در آن روزگار یکی از سرمایه‌داران بنام و با نفوذ دهه 30 و 40 به نام «جعفر اخوان» این شرکت را تاسیس کرده بود و درباره او نوشته‌اند که او در سال 1335 موفق شد نمایندگی شرکت «جیپ» امریکایی را در ایران بگیرد و در نخستین گام، اقدام به وارد کردن «جیپ ویلیز» کرد، خودرویی که یادگار جنگ جهانی دوم بود و به دلیل قابلیت‌های کاربردی و دوام بالا، در سال‌های بعد از جنگ هم تولید آن در امریکا ادامه پیدا کرد.
 
هر چند «اخوان» فعالیت خود را با واردات اتومبیل آغاز کرد اما خودرونویسان معاصر درباره او نوشته‌اند که او به‌طور اساسی اندیشه تولید در سر داشت و با چنین دیدگاهی در سال 1330 کارخانه شرکت بازرگانی «جیپ» را برای مونتاژ محصولات «جیپ»، از جمله همین «آهو»‌ موردبحث گزارش امروز ما، در کیلومتر 9 جاده مخصوص کرج به ثبت رسانید.
 
دیری نپایید که «شرکت بازرگانی جیپ»، تولید «جیپ ویلیز» را با تغییر نام به «جیپ شهباز» در سال1338 آغاز کرد و به دنبال آن «وانت سیمرغ» به عنوان یک بارکش پرقدرت در همان سال تولید شد. انتخاب این محصولات برای بازار آن دوران ایران انتخابی هوشمندانه بود، چراکه با توجه به وضع راه‌های کشور، خودرویی 2 دیفرانسیل شاسی‌بلند، بهترین خودروی ممکن برای رفت و آمد در ایران بود. آینده نشان داد، انتخاب این 2 محصول صحیح بوده است چراکه این 2خودرو در حدود 3 دهه روی خط تولید این شرکت قرار داشتند و در این مدت در مقابل هجوم خودروهای وارداتی به خوبی مقاومت کردند. با تولید خودروهای «لندروور» توسط شرکت «مرتب» در سال1341، جیپ به خودروی وزارتخانه‌ها و به‌ویژه وزارت بهداری و آب و برق تبدیل شد.
 
خودروهای شاسی‌بلند و وانت هرچند فروش خوبی داشتند اما بازار خودرو کشور در دهه40 شمسی تشنه خودروهای سواری بود و با چنین بازاری، تمرکز روی خودروهای شاسی‌بلند نمی‌توانست آینده شرکت را تامین کند. با این دیدگاه، «جعفر اخوان» بار دیگر مذاکره با گروه AMC یا همانAmerican Motors Corporation را آغاز کرد. اخوان در مذاکرات موفق شد امتیاز مونتاژ خودرو «رامبلر» را از این شرکت بگیرد و در سال1346 این خودرو را با نام «شاهین» به عنوان مدل پایه و «آریا» به عنوان مدل با امکانات بیشتر به بازار عرضه کرد.
 
این 2 خودرو هرچند در مقابل خودروهای شورولت و فوردهای وارداتی از امریکا حرف چندانی برای گفتن نداشتند اما به سبب مونتاژ داخل کشور، قیمت‌شان پایین‌تر بود و به دلیل دوام بالا مورداستقبال قرار گرفتند. در همین سال خودرو شاسی‌بلند دیگری به نام «جیپ آهو» به خط تولید شرکت اضافه شد. به این ترتیب شرکت سهامی «جیپ ایران» در میان تولیدکنندگان داخلی که البته کم‌شمار هم بودند، در جایگاه سازنده خودروهای لوکس قرار گرفت و قشر پردرآمد را به عنوان خریداران خود انتخاب کرد.
 
 
 
در گزارش امروز این صفحه، درباره چگونگی طراحی و ساخت «آهو»های اولیه در شرکت «جیپ امریکا» و دیگر نقاط جهان، مطالبی برگزیده‌ایم که می‌خوانید.
 
 
 
وقتی «آهو» پا به این جهان گذاشت
«آهو» نه‌تنها در ایران، بلکه در جهان نیز از نخستین اتومبیل‌های شاسی‌بلند لوکس است که تعداد زیادی از آن در سال‌های 1963 تا 1991میلادی ساخته شد و مورداستقبال علاقه‌مندان به اتومبیل‌های صحرایی قرار گرفت.
اتومبیلی که برای چند دهه تولید شد و از لحاظ مدت تولید مقام سوم را در تاریخ ساخت خودروهای امریکا به خود اختصاص داد و در تمام مدت 28 سالی که روی خط تولید قرار داشت، فقط تغییرات اندکی روی آن انجام شد.
 
 
 
به گفته طراحان اتومبیل جهان، «آهو» که در غرب با نام «واگنر» آن را صدا می‌زنند، در واقع پیشتاز بازار خودروهای شاسی‌بلند شناخته شد، چرا که بیشتر اتومبیل‌های 4×4 که در دهه 60 طراحی شدند، جعبه‌ای شکل، ساده و زمخت بودند و در مقایسه با تولیدات شرکت «اینترنشنال هاروستر» و «لندروور» (که به‌طور صرف برای کار و بدون هرگونه تجملات و تزئینات با طراحی داخلی مشابه یک تراکتور ساخته می‌شدند) «آهو» یک وسیله نقلیه لوکس محسوب می‌شد. به‌طور اساسی سری «جیپ اس‌جی» و در راس آنها «آهو» با امکاناتی بی‌سابقه در این رده از ماشین‌ها مانند فرمان هیدرولیک، گیربکس اتوماتیک و... در کنار موتورهای پر قدرت انقلابی در این عرصه محسوب می‌شدند.
 
کمپانی جیپ ساخت «آهو» را 7 سال پیش از اینکه کارخانه انگلیسی «لندروور» فروش سری «رنجروور» را آغاز کند، کلید زد؛ 24 سال قبل از اینکه بازار شاسی‌بلندهای لوکس در امریکا شکل بگیرد که در آن زمان هم «جیپ گرند چروکی» موفق بود.
در گرما گرم رقابت کمپانی‌های معروف امریکایی بر سر بازار خودروهای 4 چرخ متحرک، «ویلیس» مدیرعامل وقت کمپانی «جیپ»، تصمیم گرفت یک خودرو جدید و پیشرفته متناسب با نیازهای روز بسازد. در اوایل دهه 60میلادی«ویلیس اورلند موتورز» توسط «کایسر جیپ» خریداری شد. در همین زمان «آهو» جایگزین «جیپ واگن ویلیس» شد. شروع تولید «واگن ویلیس» به سال 1946میلادی برمی‌گشت و جالب اینکه تا سال 1965میلادی هم تولید شد.
 
در سال 1963میلادی طرح‌های نخستین توسط طراح صنعتی معروف آن زمان «بروک استیونس» جان گرفتند. مهندسان «ویلیس» مجبور شدند برای خلق این اثر با انجام تحقیقات گسترده‌ای اطلاعات فنی آن زمان را افزایش دهند که هزینه این تحقیقات افزون‌بر 20 میلیون دلار امریکا بود.
 
«آهو»‌ اولیه از نظر طراحی یک وسیله نقلیه با اتاق کامل بود که روی شاسی «جیپ هونچو» سوار شده بود و به صورت پیش‌فرض در 2 نوع «2 در» و «4 در» تولید می‌شد که «مدل 2» در آن به شکل کابین‌دار یا استیشن هم موجود بود. به این شکل که به جز درها مابقی پنجره جانبی، ثابت و در پشتی هم 2 تکه با پنجره پایین رونده بود.
 
نخستین «آهو»ها با موتور «تورنادو SOHC» 6 سیلندر خطی 3800 سی‌سی ساخت «ویلیس» وارد بازار شدند. این موتور در سال 1962میلادی یک آپشن برای جیپ‌های قدیمی‌تر محسوب می‌شد؛ 140 اسب بخار نیرو داشت و بهره‌وری مصرف سوخت‌اش برای آن زمان بسیار عالی بود. هرچند مشکلات سیستم خنک‌کننده و صدای بسیار بلند در هنگام صعود به ارتفاع (دور موتور بالا) کمپانی تولیدکننده را به‌ناچار به سمت ساخت موتور نه چندان فشرده 133 اسب بخاری (99 کیلو وات) در سال 1964میلادی سوق داد.
 
در سال 1963میلادی یعنی همان زمانی که کمربند ایمنی هنوز یک آپشن بود! کمپانی نام خود را به Kaiser Jeep Corporation تغییر داد و در سال 1964میلادی هم تغییرات اندکی در موارد فنی و ظاهری رخ داد. به طور مثال سیستم تهویه هوا به صورت آپشن ارائه شد و در اواخر سال 1965میلادی موتور 3/8 لیتری (232اینچ مکعب) 6 سیلندر خطی ساخت «امریکن موتورز» جایگزین موتور «تورنادوSOHC» شد، به علاوه اینکه امکان انتخاب موتور 250 اسب بخاری 5/4 لیتری V شکل ساخت شرکت «اِی‌اِم‌سی» برای «آهو» و وانت پیکاپ «گلادیاتور» فراهم شد که این محبوب‌ترین آپشن آن سال بود.
 
آهوهای وحشی یا سوپر «آهو»ها
وقتی مدل‌های جدیدتر «آهو»ها در سال 1966میلادی با پیشرفت چشمگیر و افزایش قدرت موتور 270 اسب بخاری و 8 سیلندر روانه بازار اتومبیل شد، به آنها سوپر «آهو» یا «آهو»های وحشی گفتند که در اصطلاح خودروسازان امریکایی «سوپر واگنر» خطاب و خوانده می‌شد.
سوپر «آهو»های این نسل از لحاظ امکانات رفاهی برای خود منحصر به فرد بودند. به طور مثال دارای رادیوپخش با دکمه‌های فشاری، قابلیت تنظیم ارتفاع فرمان، چراغ سقفی کارآمد، سیستم تهویه مطبوع، «در» صندوق عقب فنردار، ترمزهای هیدرولیک و جعبه دنده خودکار 400 «تی‌اچ» شده بودند، گرچه ساخت این نسل هم در سال 1969میلادی پایان یافت.
 
بعد از آن «آهو»های مدل 1967 تا مدل 1971 بودند که مدل‌های تک دیفرانسیل (2چرخ متحرک) با افزایش فروش مدل‌های 2 دیفرانسل (4چرخ متحرک) به مرور از رده خارج و در نهایت تولیدشان متوقف شد که در اواخر سال 1968میلادی به مرور تولید مدل‌های 2در نیز متوقف شدند.
 
از سال 1968 تا 1971میلادی «آهو» به موتور 8 سیلندر با حجم 5/7 لیتر (350 اینج مکعب) با قدرت 230 اسب بخار (172 کیلو وات) ساخت کارخانه «بیوک» مجهز شد. گرچه موتور اخیر (ساخت بیوک) قدرت کمتری نسبت به موتور 8 سیلندر قبلی داشت که گویا 230 اسب بخار در برابر 250 اسب بخار بود اما در دور موتورهای پایین، گشتاور بیشتری تولید می‌کرد و بعد از سال 1971میلادی تمامی «آهو»ها به طور انحصار با موتورهای ساخت «ای‌ام‌سی»‌ تولید شدند.
 
در اوایل سال 1970میلاد شرکت امریکن موتورز کارخانه «کاسیر جیپ» را خریداری و تغییرات مثبتی را روی محصولات خود اعمال کرد. این تغییرات برای کاهش سر و صدای آهو، کم کردن لرزش‌ها و افزایش نرمی اتومبیل انجام شد که در مجموع باعث افزایش حس لذت تجربه رانندگی با «آهو» شد.
 
«آهو»های دهه 1970میلادی تغییرات فنی گسترده‌ای نداشتند اما اختراع «کوارد تراک» به‌تنهایی برگ درخشانی بود در تاریخچه تولید این اتومبیل و در همین دوران بود که موتورهای متنوع و پر قدرتی برای این خودرو معرفی شدند. در این بین «آهو»های سال 1971میلادی دارای طراحی مدل ویژه‌ای شدند که به اختصار «ایکس کد» نامیده می‌شد، این مدل به همراه کناره‌های چوبی و امکانات آسایشی و قدرت بیشتر تنها با پرداخت 1000 دلار بیشتر از قیمت مدل پایه قابل‌خریداری بود.
 
فراز و نشیب‌های «آهو»
پس از سال 1971میلادی موتور 5/9 لیتری 2 دهانه V شکل ساخت «امریکن موتورز» جایگزین موتور 5/7 لیتری ساخت «بیوک» شد. در ادامه نیز موتور 6/6 لیتری در دسترس خریداران قرار گرفت و در سال 1973میلادی ابتکار «جیپ» در ارائه سیستم 4 چرخ متحرک دائم که به نام «کوارد تراک» نامیده می‌شد، باعث گرایش خریداران به سمت «جیپ» شد. اینها بیشتر کسانی بودند که از کارکردن با گیربکس دنده کمک و پلوس خلاص‌کن‌های دستی خسته شده و به دنبال آسایش بیشتری به هنگام رانندگی بودند.
 
در سال 1974میلادی «امریکن موتورز» دوباره مدل 2در «آهو» را این بار با نام «چروکی» احیا کرد؛ این خودرو جایگزین مدل «جیپستر کاماندو» شد، هر چند از سال 1972میلادی تولید و فروش آن تقریبا متوقف شده بود. مدل «چروکی» آن نیز به‌شدت موردتوجه قشر جوان قرار گرفت، درحالی که «آهو» هنوز یک خودرو خانوادگی محسوب می‌شد.
 
در سال‌های 1974 تا 1977میلادی تغییرات جزئی و ظاهری در «آهو» اعمال شد. با گذر زمان و حضور موفق «جیپ چروکی» در بازار مصرف، «امریکن موتورز» تصمیم گرفت، بازار جدیدتری را در طبقه اتومبیل‌های «لاکچری» برای «آهو» ایجاد کند.
 
«آهو»های رام شده دهه 70 و 80میلادی
در دهه 70میلادی با تبدیل شدن موتورهای V شکل 8سیلندر به عنوان انتخاب نخست بین خریداران به‌ویژه متقاضیان «چروکی»، تقاضا برای موتور 4/2 لیتری 6 سیلندر خطی، به‌شدت کاهش یافت و تنها بعد از بحران سوخت سال 1979م بود که دوباره به عنوان گزینه خریداران مطرح شد و خرید آن رونق یافت.
 
در دهه 80میلادی به‌ویژه سال 1980م «آهو» با افت فروش مواجه شد به‌طوری که فقط 10 هزار و 481 دستگاه در آن سال فروخته شد. اما بعد از آن دوباره سیر صعودی خود را از سر گرفت به طوری که در سال‌های 1981 تا 1983م به ترتیب 13 هزار و 471، 18 هزار و 709 و 18 هزار و 478 دستگاه از آن فروخته شد. در ابتدای دهه 80میلادی، هنگامی که فروش دوباره جان گرفته بود «آهو» به صورت استاندارد با جعبه دنده دستی ارائه می‌شد اما از سال 1983م به بعد دنده اتوماتیک به همراه «کوارد تراک» به‌صورت عمومی روی تمام «آهو»های تولیدی قرار می‌گرفت.
 
با اعمال این تغییرات و بهره‌گیری از موتور 4/2 لیتری «آهو» توانست استاندارد آژانس حفاظت محیط‌زیست ایالات متحده امریکا را به دست آورد که طبق آن مصرف اتومبیل باید در هر 100 کیلومتر 13 لیتر در شهر و 9/4 لیتر در آزادراه باشد که این مقدار برای یک «اس‌یووی» عالی محسوب می‌شد.
 
این تاییدیه به کمپانی اجازه می‌داد که در زمینه مصرف بهینه خودرو تبلیغ کند اما در نهایت با وجود تمام این مسائل همواره موتور پرمصرف 8 سیلندر 5/9 لیتری محبوبیت خود را میان خریداران تشنه قدرت حفظ کرد و در سال 1981م تولید «آهو» به 3 مدل توسعه یافت که عبارت بودند از «آهو»ی مدل پایه که شامل گیربکس 4 دنده، پلوس خلاص کن، فرمان هیدرولیک، ترمز بوستردار دارای دیسک در چرخ جلو و موکت کف ماشین بود، مدل جدید «آهو»ی «بروگهام» که شامل به‌روزرسانی‌های داخلی ازجمله استفاده از روکش چوب برای تزئینات و ادوات داخلی، موکت نرم برای کف، شیشه بالابر برقی در عقب، افزایش روشنایی داخل کابین و افزایش راحتی مسافران شده و از نظر بیرونی شامل لایه چوب نازک به 2 طرف بدنه، باربند، چراغ روی در، چارچوب دور شیشه 3ربعی عقب و زه پایینی در صندوق عقب می‌شد، ولی نسخه تولید محدود «آهو» در صدر جدول می‌درخشید با امکاناتی نظیر دنده اتوماتیک، دگمه انتخاب حالت 4 چرخ متحرک، تهویه مطبوع، شیشه دودی، شیشه بالابر برقی، قفل مرکزی، کروز کنترل، رادیو استریو، عایق صوتی مضاعف، صندلی برقی راننده و کمک‌راننده 6 جهته با دسته کنترل مرکزی، به‌روزرسانی رودری‌ها، دور فرمان چرمی، کف‌پوش موکت با ضخامت بیشتر و پوشش جمع‌شدنی روی وسایل موجود در صندوق عقب.