چراغ دوگانه‌سوزها دوباره سبز‌ شد

این تصمیم هیات وزیران در حالی است که در اوایل خرداد، دولت ناگهان بنزین را تک‌نرخی اعلام کرد تا دیگر «بنزین یارانه‌ای» موضوعیتی نداشته باشد.از طرفی، به اعتقاد کارشناسان و فعالان حوزه انرژی، در ایران قیمت CNG در مقایسه با بنزین بالا بوده و از دنیا گران‌تر است، به نحوی که به گفته رئیس انجمن صنفی جایگاه‌داران CNG، قیمت این سوخت در ایران، دو برابر نرخ جهانی است.

به گفته اردشیر دادرس، هم‌اکنون قیمت گاز طبیعی در ایران 50 درصد قیمت بنزین است، حال آنکه این نسبت باید به 20 تا 30 درصد برسد.

بازگشت به دوگانه‌سوزها؟

حذف بنزین یارانه‌ای (700 تومانی) و تک‌نرخی شدن قیمت بنزین (1000 تومان) و کاهش قیمت CNG این پرسش را در ذهن افکار عمومی پدید آورد که آیا دوران رستاخیز خودروهای دوگانه‌سوز دوباره فرا رسیده است؟ به عبارت بهتر، حالا که دیگر چیزی به اسم بنزین یارانه‌ای وجود ندارد و گاز نیز ارزان شده، آیا ممکن است مشتریان دوباره به سراغ دوگانه‌سوزها بروند؟

گویا باید به این پرسش‌ها پاسخی مثبت داد، چه آنکه سیگنال‌های دریافتی از تولید خودروسازان و بازار خودرو، نشان‌دهنده میل دوباره و البته نسبی مشتریان به دوگانه‌سوزها است. آن طور که از آمار تولید خودروسازان بر می‌آید، تیراژ دوگانه‌سوزها طی سال جاری و در مقایسه با سال گذشته افزایش داشته، گویی آنها پیش‌تر احتمال حذف بنزین یارانه‌ای را می‌داده‌اند.

نه اینکه شوق و میل شدیدی به خرید دوگانه‌سوزها در بازار خودرو کشور ایجاد شده باشد، اما به هر حال کارشناسان معتقدند حذف بنزین یارانه‌ای، قشری خاص از مشتریان را به فکر خرید این نوع خودروها انداخته، به‌خصوص آنهایی را که از خودرو به‌عنوان وسیله کار استفاده می‌کنند.

به گفته برخی از فعالان بازار خودرو، بخشی محدود از مشتریان که خودرو را نه فقط به‌منظور تردد بلکه برای درآمدزایی نیز خریداری و استفاده می‌کنند، همچنان مشتری دوگانه‌سوزها هستند و انگیزه اصلی آنها قیمت پایین‌تر گاز نسبت به بنزین است.

به اعتقاد کارشناسان، در حال حاضر با توجه به حذف بنزین یارانه‌ای و کاهش 100 تومانی قیمت هر کیلو گاز، نرخ CNG مصرفی در خودروهای دوگانه‌سوز به 500 تومان می‌رسد؛ یعنی نصف قیمت هر لیتر بنزین؛ بنابراین بخشی از مشتریانی که به لحاظ اقتصادی تحمل بنزین 1000 تومانی را ندارند، در صورت کنار آمدن با دردسرهای خاص دوگانه‌سوزها، به سمت خرید این خودروها می‌روند.

کارشناسان و فعالان بازار بر این باورند که دوگانه‌سوزها به‌طور کلی محبوب نیستند و مشتریان از سر اجبار و در صورت بروز شرایطی خاص، به سمت آنها می‌روند و این «شرایط خاص» حالا دوباره پیش آمده است.

کارشناسان این را هم می‌گویند که هدف دولت از کاهش قیمت گاز، تشویق هرچه بیشتر مشتریان به استفاده از این سوخت به جای بنزین است. آن طور که دبیر انجمن خودروسازان می‌گوید، دولت می‌خواهد با ارائه مشوق‌هایی، مشتریان را به سمت استفاده از خودروهای دوگانه‌سوز سوق بدهد تا از مصرف بنزین کاسته و واردات این سوخت را به حداقل برساند.

احمد نعمت بخش با بیان اینکه خودروسازان نیز با توجه به نیاز بازار، تیراژ دوگانه‌سوزها را افزایش داده‌اند، می‌افزاید: هرچه تقاضا برای تولید دوگانه‌سوزها بالا برود، خودروسازان نیز تیراژ آنها را افزایش خواهند داد؛ زیرا شرکت‌های خودروساز مطابق با آنچه مشتریان تقاضا دارند، تولید خواهند کرد.

وی در واکنش به اینکه بسیاری از مشتریان به دلیل مشکلات خاص دوگانه‌سوزها، تمایلی به استفاده از این خودروها ندارند، تاکید می‌کند: هرچند هنوز هم تعداد جایگاه‌های CNG در مقایسه با تعداد دوگانه‌سوزها کمتر است، اما به هر حال دردسرهای مربوط به خودروهای دوگانه‌سوز کمتر شده و از طرفی، برخی از مشتریان با توجه به قیمت بنزین و گاز، مجبورند تصمیمی اقتصادی برای خرید خودرو بگیرند.

گفته‌های دبیر انجمن خودروسازان در شرایطی است که برخی از فعالان بازار خودرو معتقدند دوگانه‌سوزها مشتریانی خاص دارند و خیلی‌ها نمی‌توانند دردسرهای استفاده از این خودروها را بپذیرند. به گفته علی پورحسنی یکی از فعالان بازار، آنهایی که خودرو را فقط وسیله تردد و راحتی می‌دانند، بسیار کم به سمت خرید دوگانه‌سوزها می‌روند.

وی با بیان اینکه «گاز» مشکلات فنی خاص خود را دارد و به خودرو آسیب می‌زند، می‌گوید: آن دسته از مشتریانی که خودرو را وسیله کار خود نیز می‌دانند، ممکن است به سمت خرید دوگانه‌سوزها متمایل شوند؛ زیرا به لحاظ اقتصادی توان استفاده همیشگی از بنزین را ندارند.

این فعال بازار تاکید می‌کند: کاهش 100 تومانی قیمت گاز چندان انگیزه‌ای برای مشتریان بازار خودرو بابت خرید دوگانه‌سوزها ایجاد نخواهد کرد و این خودروها همچنان مشتریان خاص و محدود خود را خواهند داشت.

اظهارات این فعال بازار در شرایطی است که به گفته رئیس انجمن صنفی جایگاه‌داران CNG، دولت به اندازه کافی سرمایه‌گذاری و ساخت و ساز در راستای افزایش جایگاه‌های سوخت گاز انجام داده و در حال حاضر باید ساخت جایگاه‌ها از بخش دولتی به بخش خصوصی منتقل شود.

دادرس با اشاره به عدم استقبال بخش خصوصی از ساخت جایگاه‌های CNG (به دلیل نبود زمین مناسب به‌ویژه در کلانشهرها) می‌گوید: از سوی دیگر کارمزد پایه و ویژه جایگاه‌ها نیز باید تعدیل شود تا بخش خصوصی انگیزه لازم را برای سرمایه‌گذاری در ساخت این جایگاه‌ها داشته باشد.

دادرس همچنین در مورد چرایی اقدام دولت مبنی بر کاهش 100 تومانی قیمت CNG در تابستان سال جاری تاکید می‌کند: افزایش واردات بنزین به‌منظور مصرف و ذخیره‌سازی و همچنین آغاز سفرهای تابستانی و افزایش گاز موجود در کشور به دلیل کاهش مصرف در بخش خانگی و تجاری، سه دلیل اصلی دولت برای این اقدام به شمار می‌روند.

وی همچنین با اشاره به اثرات حذف بنزین یارانه‌ای بر مصرف CNG می‌گوید: پس از این تصمیم دولت، مصرف CNG حدود 10 تا 15 درصد افزایش یافت.

تجربه ناکام دوگانه‌سوزها

اما چرا خودروهای دوگانه‌سوز محبوبیت چندانی در بین مشتریان ایرانی ندارند؟ پاسخ این پرسش را می‌توان با مرور اتفاقاتی که از سال 86 (پس از سهمیه‌بندی بنزین) در صنعت و بازار خودرو کشور رخ داد، یافت.

در تابستان آن سال، دولت ناگهان بنزین را سهمیه‌بندی کرد و همین کافی بود تا مشتریان شوک زده، به خرید خودروهای دوگانه‌سوز رو بیاورند، آن هم در شرایطی که دولت نیز اصرار زیادی بر تولید این نوع خودروها داشت. خودروسازان نیز که از یک طرف با رشد تقاضا برای دوگانه‌سوزها مواجه شده و از طرف دیگر بابت تولید این خودروها تحت‌فشار قرار گرفته بودند (فشاری که وزارت صنایع بر آنها وارد می‌کرد)، مجبور شدند به‌رغم میل باطنی شان، از تیراژ محصولات بنزین‌سوز خود بکاهند و به سمت تولید دوگانه‌سوزها بروند. از آن سو بازار نیز به‌شدت روی خودروهای دوگانه‌سوز و کم‌مصرف متمرکز شد؛ اما طولی نکشید که مشکلات خودروهای دوگانه‌سوز و جایگاه‌های سوخت سر برآورد و مردم نیز به قیمت جدید و سهمیه‌بندی بنزین عادت کردند؛ نتیجه هم آن شد که به تدریج همه چیز تقریبا به جای اول برگشت، گویی اصلا بنزینی سهمیه‌بندی و گران نشده است.

در آن دوران، مردم با دو مشکل اساسی در مورد دوگانه‌سوزها روبه‌رو بودند؛ اول اینکه زیرساخت‌های لازم مانند ایستگاه‌های CNG، برای استفاده از این خودروها فراهم نبود و دوم اینکه دوگانه‌سوزها مشکلات فنی زیادی از جمله خاموش شدن در سربالایی‌ها و خراب شدن زودهنگام سرسیلندرها به دلیل خشکی گاز را با خود یدک می‌کشیدند.هرچند سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین در ابتدا به حدی برای مشتریان شوک آور بود که بیشتر آنها خرید خودروهای پرمصرف را تحریم کرده و به سراغ دوگانه‌سوزها رفتند، اما رفته رفته از میل به دوگانه‌سوزها کاسته و این خودروها به نوعی از عرش به فرش سقوط کردند.

در واقع دیری نپایید که یک نوع دلزدگی از دوگانه‌سوزها ایجاد شد و با وجود آنکه وزارت صنایع وقت می‌خواست تمام خودروها را دوگانه‌سوز کند، اما مشتریان زیر بار نرفتند و در نهایت باز هم بنزینی‌ها به سلطان بلامنازع بازار خودرو کشور تبدیل شدند. خودروسازان نیز که توفیقی اجباری نصیب شان شده بود، دوباره به میل و خواسته خود که همان تولید محصولات بنزین‌سوز بود، رسیده و روند تولیدشان را از دوگانه‌سوز و گازسوز به بنزین‌سوز تغییر دادند.اوضاع به شکلی پیش رفت که در حال حاضر، دوگانه‌سوزها سهمی بسیار اندک از سبد تولید خودروسازان کشور دارند و باید منتظر ماند و دید حذف بنزین یارانه‌ای و کاهش قیمت گاز، می‌تواند سبب رونق دوباره این خودروها شود.

منبع: دنیای اقتصاد