زیر و بم واردات کامیون‌های دست دوم

به گزارش پدال نیوز، اما از آنجایی که باز هم مهم‌ترین دلیل تصویب این قانون، عدم توانایی تامین کامیون‌های مورد نیاز بازار توسط تولید‌کنندگان داخلی عنوان شده است و خروج بسیار آهسته فرسوده‌ها نیز از دیگر دلایل تصویب این قانون ذکر شده است، در یک نگاه کلی به معایب و محاسن اجرای این قانون می‌پردازیم و آن را سبک و سنگین می‌کنیم. قابل ذکر اینکه در گذشته نیز، شرکت‌های تولیدکننده خودرو در کشورمان، از مخالفان این طرح بوده‌اند و دلایل خود را عنوان کرده‌اند که در مطالب گوناگون به آنها پرداخته‌ایم و حال این مطلب را از نگاه مصرف‌کنندگان مرور می‌کنیم.
 
فرسوده‌ها‌
 
فرسوده‌ها همیشه مورد بحث و مناقشه بوده‌اند و با اینکه همه خواهان خروج هر چه سریع‌تر آنها از جاده‌های کشورمان هستند، اما راهکار‌هایی که ارائه می‌شود هیچ‌گاه نتوانسته‌اند این روند خروجی را سرعت ببخشند. وجود این خودرو‌ها هم منجر به بالا ماندن مصرف سرانه سوخت در بخش حمل و نقل جاده‌ای خواهد شد و هم ایمنی جاده‌ها را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. اما با اینکه دارندگان این خودرو‌ها، تولید‌کنندگان خودرو‌های سنگین و همچنین دولت، همگی به دنبال خروج این خودرو‌ها از چرخه کار و حمل و نقل هستند، اما بالا بودن قیمت محصولات داخلی، کمبود بار، پایین بودن دستمزد‌ها و کرایه‌ها، بالا بودن سود‌های بانکی نسبت به وضعیت کار و کرایه‌ها و بالا بودن هزینه‌های جانبی خودرو‌های به‌روز باعث شده است تا روند خروج و جایگزینی فرسوده‌ها هیچ‌گاه به خوبی در کشورمان اجرایی نشود.
 
خدمات کامیون‌های دست دوم‌
 
یکی از شروط نوشته‌شده در قانون واردات خودرو‌های تجاری دست دوم، بحث خدمات پس از فرش آنهاست. این در حالی است که تمام برند‌های اروپایی در ایران دارای نماینده رسمی هستند که بعضی از آنها مثل ایویکو، مرسدس بنز، رنو، ماز و اسکانیا در کشورمان مونتاژ و تولید می‌شوند.
حال اگر واردات دست‌دوم توسط شرکت‌های دیگری انجام شود، این سوال پیش می‌آید که حق و حقوق شرکت‌هایی که در ایران نماینده و تولید‌کننده این محصولات هستند، چه خواهد شد و دیگر اینکه وقتی تعداد مراکز خدمات‌دهی یک شرکت تولید‌کننده در کشورمان در حدی است که تعداد این مراکز در برخی ‌استان‌ها به بیش از یک مرکز نیز نمی‌رسد، یک شرکت وارد‌کننده چگونه خواهد توانست در این زمینه خدمات‌دهی مطلوبی داشته باشد و حتی اگر شرکت‌های نماینده نیز در این واردات سهیم شوند، پس تکلیف تولید و اشتغال چه خواهد شد؟! و بد‌تر از همه اینکه با قیمت کمتر و امکانات بیشتری که این خودرو‌ها خواهند داشت، کم‌کم شرکت‌های تولیدی نیز قید تولید را خواهند زد و صرفا به وارد‌کنندگی مشغول خواهند شد.
 
کارکرد بالا‌
 
همه ما می‌دانیم که وضعیت حمل‌و‌نقل بار در کشور‌های اروپایی به صورت شرکتی است و مثل ایران نیست که شخص با خرید یک کامیون، اقدام به گشتن در کشور و حمل‌و‌نقل بار کند. به همین خاطر کشنده‌های موجود در این شرکت‌ها، در بسیاری از مواقع کارکردی دو تا سه برابر یک کشنده در ایران در یک بازه زمانی مشابه دارند؛ چرا‌که در کار آنها، خوابیدن خودرو معنا نداشته و این اتفاق فقط در سرویس‌های دوره‌ای آنها می‌افتد و در بقیه زمان‌ها، کشنده‌ها در حال حمل‌و‌نقل بار در سطح گسترده و بین‌المللی هستند. این کارکرد بالا منجر می‌شود تا در زمانی که یک خودرو آثار و علائمی از شروع خرج‌های خود را نشان می‌دهد و از گارانتی نیز خارج شده است، برای فروش در بازار عرضه شود و در نهایت با این وضعیت، به بازار کشور‌هایی چون عراق، افغانستان، ترکمنستان و به‌تازگی ایران، وارد شود.
 
تخلف در امر واردات ‌
 
متاسفانه به خاطر سودجویی افراد، همیشه در کشورمان در بحث واردات تخلفاتی آشکار وجود دارد؛ از خودرو‌های سواری بدون آپشنی که به جای نمونه‌های فول آپشن فروخته می‌شوند تا قیمت‌های گزافی که سود‌های آنچنانی را نصیب واردکنندگان می‌کنند. در بحث خودرو‌های سنگین این اتفاق مطمئنا شدید‌تر خواهد بود چرا که قیمت کارکرده‌های اروپایی آنقدر پایین است که در نهایت اگر این کار به‌درستی انجام شود، حتی خرید محصولات چینی نیز عقلانی نخواهد بود. اما با قیمتی که در سری‌های وارداتی قبلی دیده می‌شد، ‌‌گاهی اوقات سود‌های نزدیک به 100 درصد برای کشنده‌هایی با کارکردی در حدود بالای 500 تا 600 هزار‌کیلومتر در نظر گرفته شده بود. برای مثال، یک آکتروس 1844 نسل سوم ساخت 2013، با کارکردی در حدود 400 هزار کیلومتر و با احتساب مالیات 21 درصدی آن در کشور ترکیه، در حدود 44 هزار یورو قیمت دارد.
 
استاندارد آلایندگی ‌
 
به‌زودی استاندارد آلایندگی در کشورمان با الزام وارد‌کنندگان و تولید‌کنندگان به داشتن محصولاتشان به فیلتر DPF به استاندارد یورو‌5 می‌رسد. این در حالی است که در کنار این فیلتر و حتی برای برخی ‌خودرو‌هایی که دارای استاندارد آلایندگی یورو 4 نیز هستند، استفاده از مایع ادبلو لازم و ضروری است که محصولاتی که به صورت دست دوم وارد خواهند شد، با توجه به داشتن سن کمتر از 3 سال، همگی دارای استاندارد یورو‌4 و یورو‌5 خواهند بود. بسیاری از کشنده‌هایی که الان در کشورمان در حال تردد هستند، از ریختن مایع ادبلو در باک آن با داشتن قیمت نه‌چندان زیادش، خودداری می‌کنند و در کنار این موارد باید به گازوییل نه‌چندان با‌کیفیت کشورمان نیز نگاهی بیندازیم که عملا این موارد، رسیدن به استاندارد آلایندگی مد‌نظر را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.
 
امکانات و کیفیت بیشتر
 
کشنده‌های دست‌دومی که وارد کشور خواهند شد، حتما از نمونه‌های ساده داخلی امکانات بیشتری خواهند داشت که موجب کشش بیشتر خریداران به سمت آنها خواهد شد. مثل همیشه محصولاتی که در کشورمان عرضه می‌شوند، دارای پایین‌ترین سطح امکانات رفاهی و ظاهری هستند که کاهش قیمت تمام‌شده از سوی عرضه‌کنندگان یکی از دلایل این کار عنوان می‌شود. این در حالی است که اگر بخواهیم به حمل‌و‌نقل به صورت حرفه‌ای و در سطح بین‌المللی فکر کنیم، آسایش راننده را نیز باید مد نظر قرار داد که می‌توان با محصولات به‌روز‌تر وارداتی تا حد زیادی به این مهم رسید که اگر واردات در مسیر درست آن پیش رود، این کار می‌تواند یکی از جنبه‌های مثبت آن باشد.
 
ایمنی بیشتر‌
 
حتی با فرض کارکرد بالای کشنده‌های وارداتی، چون این خودرو‌ها به صورت صحیح و اصولی سرویس و نگهداری شده‌اند، بسیار کمتر دچار مشکلات ایمنی مثل ضعف در ترمز‌ها، ایراد در سیستم‌هایی چون ABS و ASR و... هستند که منجر می‌شود حضور آنها باعث بهبود وضعیت ایمنی جاده‌های کشورمان شود. این کار با همراه‌شدن با خروج فرسوده‌ها که یکی از شروط واردات به ازای هر دستگاه کامیون و کشنده دست دوم است، می‌تواند در افزایش ایمنی جاده‌ها با سرعت بالایی مفید واقع شود.
 
مصرف سوخت‌
 
یکی از مهم‌ترین معضلات خودرو‌های فرسوده که خروج آنها را به هر شکلی و حتی با کمک 100 درصدی دولت، توجیه می‌کند، مصرف بالای سوخت در آنها و به دنبال آن آلایندگی بالای آنهاست. همان‌طور که می‌دانیم خودرو‌های وارداتی دست‌دومی که به کشور وارد می‌شوند دارای استاندارد آلایندگی یورو‌4 و معمولا یورو‌5 خواهند بود که این استاندارد هم باعث پایین بودن مصرف سوخت آنها و هم پایین بودن سطح آلاینده‌های خروجی از اگزوز آنها خواهد بود. هم‌اکنون یکی از دلایل آلودگی شهر‌های بزرگ و صنعتی کشورمان، تردد خودرو‌های سنگین در حاشیه آنها و عبور پر‌تعداد از این شهر‌ها به منظور حمل‌و‌نقل بار و تولیدات است که اگر حضور کامیون‌های استاندارد به درستی و با سرعت بالایی صورت بگیرد، می‌توان اثر آن را نیز به سرعت در پاک‌تر‌شدن هوای شهر‌های صنعتی و بزرگ مشاهده کرد. یک‌ خودرو فرسوده با عمر بالای 40 سال در کشورمان، در حدود 2 تا 3 برابر یک کشنده جدید مصرف سوخت و به دنبال آن، انتشار آلاینده دارد.
 
هزینه‌های عملیاتی‌
اگر واردات به صورت درستی پیش رود و ورود کشنده‌هایی با کارکرد بالا که به‌خوبی نگهداری نشده‌اند، اتفاق نیفتد، می‌توان گفت چون این خودرو‌ها دارای لوازم یدکی اصلی‌ روی خود هستند و به صورت صحیح نیز تعمیر و نگهداری شده‌اند، در آینده نیز هزینه‌های کمی را متوجه مالک و راننده خود خواهند کرد. این در حالی است که اگر قیمت این کشنده‌ها نیز به صورت منصفانه تعیین شود، با هزینه اولیه کمتر برای خرید این خودرو‌ها، می‌توان شاهد کاهش هزینه‌های عملیاتی و راه‌اندازی و خرید حتی کمتر از یک محصول چینی بود.‌
 
رقابت بیشتر، کاهش قیمت و سود مصرف‌کننده ‌
شرکت‌های تولیدکننده و نمایندگان رسمی محصولات اروپایی، حتما برای از دست ندادن بازار و سهم خود، در کنار تولید و واردات نمونه‌های صفر‌کیلومتر اقدام به عرضه کامیون‌ها و کشنده‌های دست‌دوم خواهند کرد و پیش‌بینی می‌شود که این شرکت‌ها به این سمت گرایش پیدا کنند؛ چرا‌که هم هزینه کمتری نسبت به راه‌اندازی مراکز تعمیراتی و خدمات‌دهی خواهند داشت و هم موقعیت بهتری نسبت به عرضه‌کنندگان دیگر به خاطر داشتن شرایط نمایندگی و زنجیره خدماتی دارند. اما چه این اتفاق در این شرکت‌ها رخ دهد و چه ندهد، ورود انواع و اقسام کامیون‌های وارداتی که همیشه نگاه مثبتی در بین خریداران نسبت به آنها بوده و هست، باعث افزایش رقابت و کاهش قیمت‌ها خواهد شد که در پایان به سود مصرف‌کننده تمام می‌شود. اگر به یک سال پیش بازگردیم، قیمت‌های محصولات داخلی در حدود 100 تا 150 میلیون تومان بالاتر از امروز بود که ورود ولوو FH نسل جدید با قیمت 500 میلیون تومانی که در حدود 150‌میلیون تومان کمتر از یک ولوو FH12-480 کارکرده بود، باعث ترکیدن این حباب‌ها شد و با افزایش رقابت در بازاری که رکود بر آن سایه انداخته بود، شاهد کاهش شدید قیمت‌ها چه در مدل‌های کارکرده و چه نمونه‌های صفر‌کیلومتر بودیم که همین شوک منجر به ورود تعداد زیادی از خودرو‌های کار و تجاری صفر‌کیلومتر به جاده‌های ایران شد.
 
جمع‌بندی‌
تمام زیر و بم گفته شده در این مطلب با مشورت و صحبت با فعالان این بازار و همچنین راننده‌ها و مالکان خودرو‌های سنگین جمع‌آوری شده است که همه این اما و اگر‌ها را مشروط و وابسته به وارداتی می‌کند که به صورت صحیح و اصولی و در راستای حقیقی آن انجام شود که نتایج آن می‌تواند خروج فرسوده‌ها، کاهش مصرف سوخت و آلاینده‌ها، افزایش رقابت، افزایش ایمنی جاده‌ها به سبب ورود محصولاتی مدرن‌تر و به‌روز‌تر، سرعت‌گیری چرخه حمل‌و‌نقل خصوصا در بعد بین‌المللی، افزایش کیفیت تولیدات داخلی و نگاه صحیح‌تر شرکت‌های مادر خارجی به بازار ایران و ورود تکنولوژی‌های نو در سال‌های آتی و... باشد؛ راهی که کشوری همچون ترکیه در پیش گرفت و در روزگاری که راننده‌های گذری آنها در دهه 70 شمسی حسرت کشنده‌هایی چون ولوو F12، ماک‌های دلفینی و مترویی، اینترنشنال‌های 9600 و مرسدس بنز NG را در ایران می‌خوردند، امروز با به‌روز‌ترین کشنده‌های در حال تردد در جاده‌های کشورمان و گذر از همان آرزو‌های قدیمی و البته فرسوده شده خود هستند که هنوز در حال خدمت‌رسانی به این صنعتند.
نویسنده: مهندس علیرضا داودی