استقرار خودروهای تجاری در پایگاه صادراتی

به گزارش پدال نیوز به نقل از صمت ، در برنامه راهبردی صنعت خودرو ایران در افق 1404، تولید حداقل 120‌ هزار خودرو تجاری هدفگذاری شده که از این تعداد باید 90 هزار دستگاه برای بازار داخل و 30 هزار دستگاه برای صادرات ساخته شود. این شرایط درحالی است که تولید خودروهای تجاری در ایران مغفول مانده است. خودروهایی که با وجود 20 نشان(برند) مختلف، سهم ناچیزی حتی در بازار داخلی دارند.
 
توسعه صادرات شاه‌کلیدی برای رونق صنایع مختلف است و اکنون با رفع تحریم‌ها، شرایط حضور در بازارهای جهانی آسان‌تر می‌شود. مشکلات صادرات خودرو به‌ویژه خودروهای تجاری، الگوپذیری از مدل‌های موفق صادرات و راهکارهای برون‌رفت از وضعیت مانای کنونی از جمله مواردی است که   با محمود غلامی، مدیر صادرات شرکت عقاب‌افشان، مورد بررسی قرار گرفت که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
 
اگرچه تنها چند روز از اجرای برجام و لغو تحریم‌ها علیه ایران می‌گذرد و امیدهایی واقعی برای رونق صنایع مختلف کشور ازجمله صنعت خودرو از طریق صادرات وجود دارد اما در نگاهی کلی، صادرات این صنعت اشتغالزا با چه موانعی روبه‌رو است؟
لازمه صادرات‌محور شدن یک صنعت، تولید رقابتی است و بدون نیل به این مهم، نمی‌توان امیدی به صادراتی شدن محصولات و خدمات داشت. مقوله تولید رقابتی نیز عنوانی کلی با پیش‌نیازهای خرد و کلان است، به‌گونه‌ای که با نگاه‌بخشی به یک صنعت یا محصول نمی‌توان تحلیل درستی از واقعیت‌ها و مشکلات آن ارائه کرد. با نگاهی به راهبرد کلان صنعت خودرو در کشورهایی مانند برزیل و ترکیه به وضوح می‌توان دریافت راهبردی که دولت‌های این کشورها برای توسعه صنعت خودرو و درپی آن گسترش صادرات اتخاذ کرده‌اند، چگونه آنها را به موفقیت رسانده است. به عنوان مثال با نگاهی به ترکیب تولیدکنندگان خودرو در کشور ترکیه مشاهده می‌شود شرکت‌هایی مانند مرسدس بنز (اتوبوس و کامیون)، مان (اتوبوس)، رنو، فیات، فورد، هیوندای، تویوتا، هوندا و ایسوزو به‌عنوان عمده‌ترین نشان(برند)های صنعت خودرو در این کشور با سرمایه‌گذاری مشترک طرف ترک خط تولید راه انداخته‌اند. در کنار این نشان‌ها، شرکت‌های ترک نیز از چند دهه پیش اقدام به ایجاد نشان(برند) به‌ویژه در زمینه خودروهای تجاری مانند اتوکار، تمسا، کارسان و... کرده‌اند. حضور نشان‌های(برند) مطرح در صنعت خودرو یک کشور جز با ایجاد زیرساخت قانونی و اقتصادی مناسب امکان‌پذیر نیست. ریسک‌های سرمایه‌گذاری به‌وسیله طرف خارجی به دقت تجزیه و تحلیل می‌شود و در صورت توجیه‌پذیر بودن، سرمایه‌گذار تصمیم به انتقال سرمایه و فناوری می‌گیرد.
با نگاهی به آمار صادرات خودرو در کشور ترکیه، آثار مستقیم حضور پررنگ نشان‌(برند)های مطرح صنعت را می‌توان دید. به‌عنوان مثال در سال 2015م شرکت رنو 80درصد، فورد 75 درصد، هیوندای 89 درصد، فیات ‌62درصد، تویوتا 71 درصد، مان 85 درصد و مرسدس 18درصد محصولات تولید شده خود در ترکیه را صادر کرده‌اند. ارزش صادرات این نشان(برند)ها از ترکیه بیش از 90درصد آمار کل صادرات صنعت خودرو ترکیه است. در واقع این شرکت‌ها به ترکیه به‌عنوان یک هاب منطقه‌ای و پایگاه تولیدی نگاه می‌کنند و فروش این محصولات به‌طور کامل در شبکه جهانی نمایندگی‌های این نشان(برند)ها انجام می‌شود. از سوی دیگر نشان(برند)های ترک مانند اتوکار به‌صورت مستقل شبکه نمایندگی‌های خود را ایجاد کرده‌اند و در تلاش هستند صادرات خود را توسعه دهند. نکته قابل‌توجه در این زمینه تمرکز شرکت‌های ترک بر خودروهای تجاری به‌ویژه اتوبوس، مینی‌بوس، میدل‌باس و تراکتور است و در این میان هیچ شرکتی در زمینه خودروی سواری سرمایه‌گذاری نکرده است.
ارزش صادرات صنعت خودرو ترکیه نیز در سال 2015م نزدیک 13میلیارد دلار، صادرات خودروی کامل (بیش از یک‌میلیون خودرو سی‌بی‌یو) و 8 میلیارد و 600میلیون دلار صادرات قطعه بوده است. در میان خودروهای صادراتی، خودروی سواری با 6/8 میلیارد دلار، خودروهای تجاری سبک با 4/2میلیارد دلار و اتوبوس (به‌طور عمده مرسدس‌بنز و مان) با 1/02میلیارد دلار بالاترین ارزش صادرات را از آن خود کرده‌اند.
 
چرا ترکیه به عنوان مدلی موفق در صنعت خودرو برای الگوپذیری خودروسازان داخلی معرفی می‌شود؟
ظرفیت‌های صنعت خودرو و بازار ایران از بسیاری جهت‌ها شبیه ترکیه است. من در جلسات مختلف خدمت همکاران و کارشناسان وزارت صنعت، معدن و تجارت گفته‌ام که اگر می‌خواهیم در صنعت خودرو به جایگاه مناسبی برسیم، باید مسیری را برویم که ترکیه از چند دهه قبل شروع کرده و البته موفق هم شده است. هدف‌هایی که برای صنعت خودرو ایران برای سال 1404 تعیین کرده‌ایم، کم و بیش مشابه عدد و رقمی است که ترکیه در حال‌حاضر به آن رسیده است.
خودروسازان داخلی چگونه می‌توانند به جهشی صادراتی برای رونق این صنعت دست‌یابند؟
اگر قصد داریم در زمینه صادرات به سرعت موفق شویم، باید ایران را مانند ترکیه به پایگاهی صادراتی و تولیدی نشان(برند)های مطرح جهانی تبدیل کنیم. در این صورت می‌توان شاهد فروش خودروهای تولیدی ایران در شبکه جهانی این نشان(برند)ها بود. خوشبختانه وزیر صنعت، معدن و تجارت درک درستی از تصویر کلی صنعت خودرو ایران دارد و اصرار وی بر سرمایه‌گذاری مشترک نشان(برند)های مطرح برای تولید خودرو و صادرات 30 درصدی قابل تقدیر است اما در این میان جذب سرمایه‌گذار و تشویق آنها به انتقال سرمایه و فناوری نیازمند زیر ساخت‌های قانونی، فناوری، بانکی، حمل‌ونقل، گمرکی، مالیاتی، امنیتی، اجتماعی و سیاسی است. بی‌شک شرکت‌های خارجی تمام این فاکتورها را به دقت تحلیل می‌کنند و سپس در زمینه سرمایه‌گذاری تصمیم می‌گیرند.
تولید خودروهای تجاری داخلی از مزیت‌های رقابتی برای توسعه این صنعت و همچنین صادرات آن برخوردار است؟‌
ایران می‌تواند پایگاه بسیار مهمی برای تولید خودروهای تجاری چه با نشان(برند) خارجی و چه نشان(برند) داخلی باشد. تولید خودروهای تجاری هم برای اقتصاد کشور که در حال توسعه است، می‌تواند نقشی حیاتی ایفا کند نیز برای صادرات، به‌گونه‌ای که بتوانیم محصولات با قابلیت رقابت تولید و عرضه کنیم. اگر درصدد ایجاد نشان(برند) هستیم، سرمایه‌گذاری به جای خودروهای سواری باید روی خودروی تجاری باشد زیرا در این بخش از لحاظ مختلف مزیت داریم. این درک درست، قبل از انقلاب و با ایجاد شرکت ایدم به عنوان تولیدکننده موتورهای دیزل مرسدس، شرکت تراکتورسازی تبریز و تولید موتورهای فرگوسن، شرکت چرخشگر در ابتدا برای مونتاژ تولید موتور لیلاند دیزل و بعدها تولید انواع گیربکس خودروهای تجاری و محورسازان و... وجود داشت اما در دهه 60 و 70 به‌دلیل تمرکز بر خودروی سواری از توسعه صنعت خودروهای تجاری و زیرساخت‌های آن‌که برخلاف خودروی سواری می‌تواند کالای راهبردی تلقی شود، غافل ماندیم.
کشور ایران از لحاظ موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های داخلی یکی از جذاب‌ترین کشورها برای سرمایه‌گذاری در زمینه تولید کالا و صادرات آن است. خودروسازان داخلی با برخورداری از این مزیت‌ها، مسیر پیچیده‌ای برای توسعه درپیش ندارند. برنامه‌ریزی درست و شفاف، حمایت از تولید با ایجاد زمینه‌های رشد و توسعه پایدار وظیفه دولت و وظیفه ملی ماست. آینده از آن کشورهایی خواهد بود که به توسعه اقتصادی پایدار مبتنی بر تولید و محیط‌زیست سالم دست پیدا کنند.
 
 
در حال‌حاضر هزینه‌های بسیار حمل‌ونقل و همچنین نبود نمایشگاه‌های منسجم و دائمی یکی از چالش‌های صادرات خودرو مطرح می‌شود. اکنون که تحریم‌های اقتصادی علیه ایران برداشته شده، چگونه می‌توان بر این مشکلات غلبه کرد؟
توسعه صادرات نیازمند زیرساخت مناسب است. با برداشته شدن تحریم‌ها و با دسترسی به شبکه بانکی بین‌المللی، خطوط کشتیرانی و تلطیف فضای سیاسی و بهبود تصویر ایران در سطح بین‌الملل و با راهبرد درست صنعتی، امید می‌رود بتوانیم صادرات خودرو را گسترش دهیم. البته نباید فراموش کرد که در ایران زیرساخت‌های حیاتی برای توسعه اقتصادی پایدار مبتنی بر تولید، صادرات کالا و خدمات دچار نقایص و ضعف‌هایی اساسی است که دولت باید براساس شرایط جدید پساتحریم این زیرساخت‌ها را اصلاح کند. شفافیت و ثبات در قوانین، مقررات و سیاست‌های کلان اقتصادی، کاهش تنش‌های سیاسی و بین‌المللی، توسعه حمل‌ونقل و سیستم بانکی ازجمله مهم‌ترین نیازمندی‌های یک تولید رقابتی است که باید از سوی دولت تامین شوند. در حال‌حاضر تولیدکنندگان ایرانی در صنایع مختلف با وجود این ضعف‌ها دارای چالش‌های اساسی در زمینه تولید هستند که دست آنها را برای برنامه‌ریزی درازمدت بسته است. بحث‌هایی مانند نبود نمایشگاه دائمی و مانند آن در درجه‌های بسیار پایین‌تری از اهمیت نسبت به مسائل کلان اشاره شده قرار می‌گیرند.