سقوط آزاد «فروش خودرو» در بهمن

به این ترتیب با در نظر گرفتن اوضاع فروش خودروسازان از ابتدای سال تا پایان ماه یازدهم، مشخص می‌شود بیشترین میزان افت فروش در بهمن رخ داده، رکوردی که قبلا به مرداد ماه اختصاص داشت. طبق آمار، در مجموع کل فروش خودروسازان طی نخستین ماه سال، 66‌هزار و 920دستگاه بوده و این در حالی است که در اردیبهشت، فروش آنها سقوط کرده و به 40‌هزار و 521 دستگاه رسیده است. با این حساب، فروش سه خودروساز بزرگ کشور در اردیبهشت و نسبت به فروردین، 40درصد افت داشته است. در خرداد اما مجموع فروش به بالای 78هزار دستگاه رسیده تا خودروسازان 95‌درصد محصول بیشتری نسبت به اردیبهشت بفروشند. آمار فروش خودروسازان اما در تیر به اوج رسیده و از قله 100‌هزار دستگاه هم عبور کرده است. با توجه به فروش 102‌هزار و 223 دستگاهی خودروسازان در تیر، آنها نسبت به خرداد 31درصد بیشتر محصول فروخته‌‌‌اند. در مرداد اما فروش سقوط کرده و به کمی بیش از 60هزار دستگاه رسیده تا تعداد محصولات فروخته‌‌‌شده توسط خودروسازان بزرگ در این ماه و نسبت به تیر، 41‌درصد افت کند. خودروسازان بزرگ در شهریور اوضاع بسیار بهتری داشته‌اند، به نحوی که فروشی 73‌هزار و 764 دستگاهی را از خود به جا گذاشته‌اند. این آمار نشان‌دهنده رشد 30‌درصدی فروش خودروسازان در شهریور نسبت به مرداد است. در مهر اما فروش باز هم نزولی شده، به نحوی که خودروسازان بزرگ 62‌هزار و 287 دستگاه محصول به فروش رسانده و نسبت به شهریور حدود 16‌درصد محصول کمتری فروخته‌اند. در آبان هرچند فروش خودروسازان بهبود یافته، اما میزان آن کمتر از 3‌هزار دستگاه بوده است. فروش 73‌هزار و 359 دستگاهی خودروسازان در آذر سبب شده آنها حدود 13‌درصد محصول بیشتری نسبت به آبان بفروشند. در دی ماه اما خودروسازان به قله فروش رسیده‌اند، چه آنکه با جهشی حدودا 50‌درصدی، بالغ بر 109‌هزار دستگاه خودروی تولیدی را فروخته‌اند. با این حال اما آمار فروش در بهمن سقوط کرده و با افتی حدودا 43‌درصدی به حدود 62‌هزار دستگاه رسیده است.

این در حالی است که خودروسازان از چند هفته پیش تاکتیک تولید خود را تغییر داده و تجاری‌سازی محصولات دپویی را در اولویت قرار داده‌اند. به عبارت بهتر، خودروسازان به جای آنکه تولید را توام با محصولات به قول خودشان «ناقص» بالا ببرند، تکمیل و تجاری‌سازی محصولات مانده در انبار (همان‌ها که می‌گویند به دلیل کسری قطعه، ناقص هستند) را تسریع کرده‌‌‌اند. در آماری هم که چندی پیش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در مورد موجودی انبار خودروسازان منتشر کرد، مشخص شد که روند ترخیص خودروهای دپویی در دی ماه سرعت گرفته است. آمار موجود نشان می‌دهد خودروسازان در دی ماه فروش بیشتری در مقایسه با تولید داشته‌اند. بر این اساس، در نخستین ماه زمستان، روند تجاری‌سازی خودروهای دپویی سرعت گرفته و این در حالی است که آمار بهمن نشان می‌دهد در این ماه باز هم فروش از تولید جا مانده است. بنابر گزارش اعلامی خودروسازان به بورس، چیزی حدود ۹‌درصد از تولیدات سه خودروساز بزرگ کشور در بهمن، راهی انبار شده است. نکته مهم دیگری که در دل آمار نهفته است، به روند کاهشی تیراژ و همزمان با آن، ادامه انبار کردن خودروها، مربوط می‌شود. خودروسازان در دی با وجود آنکه تولید بیشتری نسبت به بهمن داشتند، محصول بیشتری (نسبت به تیراژ) فروختند و این موضوع از سرعت گرفتن ترخیص خودروهای دپویی حکایت داشت. اما در بهمن ماه علاوه بر اینکه تیراژ کاهشی شده، باز هم بخشی از محصولات تولیدی به انبار رفته‌اند. اگر ادعای خودروسازان مبنی بر ناقص بودن خودروهای انباری را بپذیریم، آنها در بهمن و با وجود آنکه تکمیل و تجاری‌سازی ناقصی‌ها در اولویت قرار گرفته و تولید پایین آمده، باز هم محصول دارای کسری قطعه ساخته‌اند. این در حالی است که ادعای دیگری در مورد خودروهای دپویی مطرح می‌شود و آن، احتکاری بودنشان است. خیلی‌ها از جمله برخی نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور، شائبه‌هایی را مبنی بر ناقص نبودن خودروهای انبار شده مطرح و برچسب احتکار به آنها زده‌اند. این موضوع سبب شد حساسیت‌ها روی خودروهای دپویی طی 2، 3 ماه گذشته افزایش یابد. هرچند خودروسازان می‌گویند محصولات انبار شده، ناقص بوده و احتکار نشده‌اند، با این حال برای آنکه از حساسیت‌ها کم کنند، از چند هفته پیش ترخیص دپویی‌ها را تسریع کردند. در باب این اقدام خودروسازان دو سناریو مطرح است. اگر طبق ادعای خودروسازان، محصولات انبارشده ناقص باشند، آنها از میزان تولید کاسته و تکمیل و تجاری‌سازی ناقصی‌ها را در اولویت قرار داده‌اند و به همین دلیل تولیدشان در بهمن نسبت به دی افت نسبتا سنگینی را تجربه کرد. سناریوی دیگر اما می‌تواند این باشد که خودروهای دپویی، ناقص نبوده و به نوعی احتکار شده‌اند و خودروسازان نیز برای کاستن از حساسیت نهادهای نظارتی و افکار عمومی در ماجرای خودروهای دپویی، ضمن پایین آوردن مصنوعی تولید (برای طبیعی جلوه دادن ماجرا)، ترخیص دپویی‌ها را تسریع کرده‌اند.

اگر سناریوی نخست را بپذیریم این پرسش پیش می‌آید که اگر قرار بود تولید محصولات ناقص ادامه یابد، پس دیگر کاهشی شدن تولید چه توجیهی دارد؟ به عبارت بهتر، چرا با وجود کم شدن تولید و در اولویت قرار گرفتن تجاری‌سازی محصولات دپویی (دارای کسری قطعه) باز هم بخشی از تولید خودروسازان در بهمن به صورت ناقص بوده است؟ وقتی خودروسازان در بهمن ۶۸‌هزار و 111 دستگاه محصول به تولید رسانده و حدودا 62‌هزار دستگاه را فروخته‌اند، معنایش این است که 6‌هزار و اندی خودرو (حاصل از ما‌به‌التفاوت تولید و فروش) به فروش نرفته و انبار شده است. وضعیت این خودروها در هر صورت از دو حالت خارج نیست؛ یا واقعا کسری قطعه دارند که در این حالت تا وقتی قطعات موردنیازشان تامین نشود، امکان عرضه به بازار را نخواهند داشت یا اینکه به عمد دپو (احتکار) شده‌‌‌اند تا متناسب با قیمت‌های جدید به فروش برسد. این البته در حالی است که مشخص نیست ستاد تنظیم بازار چه زمانی رای به افزایش قیمت خودروهای داخلی خواهد داد. این ستاد در آذرماه امسال مجوز افزایش قیمت خودروها را به میزان ۱۸‌درصد صادر کرد، بنابراین تا انتهای سال قطعا خبری از افزایش قیمت نخواهد بود و در سال آینده نیز اگر قرار باشد اتفاقی در این مورد رخ بدهد، احتمالا در خرداد یا نهایتا اردیبهشت خواهد بود. خودروسازان به دلیل قیمت‌گذاری دستوری طی 3سال گذشته محصولات خود را با زیان به بازار عرضه کرده‌اند، به همین دلیل برای کاهش ضرردهی در مواقعی اقدام به دپوی محصولات خود می‌کنند تا با قیمت جدید اقدام به عرضه خودروی تولیدی خود به بازار کنند.
افت و خیز فروش 11 ماهه خودرو

اما نگاهی به آمار فروش خودروسازان بزرگ وابسته به دولت در ۱۱ ماه امسال نشان می‌دهد آنها چه افت‌‌‌وخیزی در فروش محصولاتشان نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته‌‌‌اند. بر اساس گزارش‌های ارسالی به بورس، بیشترین فروش در ۱۱ ماه امسال به ایران‌‌‌خودرو تعلق داشته که بیش از ۳۹۵هزار دستگاه محصول فروخته است. ایران‌خودرو در مقایسه با ۱۱ ماه سال گذشته نزدیک به 5/ 2‌درصد کاهش فروش داشته است. ایران‌‌‌خودرو همچنین در بهمن نیز ۳۱‌هزار و ۴۲۶ دستگاه محصول به فروش رسانده است. آمار بیشترین محصول فروخته‌‌‌شده ایران‌‌‌خودرو به گروه پژو تعلق دارد، به‌‌‌نحوی‌‌‌که ۲۸۸‌هزار و ۸۴۲ دستگاه انواع پژو توسط این خودروساز به فروش رسیده است. کمترین میزان فروش ایران‌‌‌خودرو نیز به پژو 2008 مربوط بوده، خودرویی که دیگر تولید نمی‌شود. اما بررسی آمار فروش ماهانه ایران‌‌‌خودرو نشان از نوسان دارد. این شرکت در فروردین امسال 37هزار و 612دستگاه محصول به فروش رسانده، اما در اردیبهشت افتی سنگین را متحمل شده است. طبق آمار، فروش ایران‌‌‌خودرو در دومین ماه سال به 15هزار و 269دستگاه رسید که نشان از افت 60درصدی دارد. فروش ایران‌‌‌خودرو در خرداد هرچند نسبت به اردیبهشت اوج گرفته، با این حال به سطح فروردین نرسیده است. در خرداد، ایران‌‌‌خودرویی‌‌‌ها 36هزار و 656 دستگاه محصول فروخته‌‌‌اند تا نسبت به اردیبهشت رشدی 140درصدی را تجربه کنند. بزرگ‌ترین خودروساز ایران اما در تیر توانسته با رشدی 21درصدی، 44‌هزار و 430 دستگاه محصول بفروشد. در مرداد اما ایران‌خودرو با سقوط فروش مواجه شده، به‌‌‌نحوی‌‌‌که تعداد خودروهای فروخته‌‌‌شده این شرکت به 28هزار و 177 دستگاه رسیده است. با این حساب، ایران‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در مرداد و نسبت به تیر، 37درصد کمتر محصول فروخته‌‌‌اند. در شهریور نیز ایران‌خودرویی‌ها 29‌هزار و 532 دستگاه محصول فروخته‌اند که نسبت به مرداد افزایش ناچیزی نشان می‌دهد. آمار فروش 34‌هزار و 448 دستگاهی ایران‌خودرو در مهر، افزایش حدودا 17‌درصدی را نسبت به شهریور رقم زده است. این شرکت در آبان 43‌هزار و 616 دستگاه محصول به فروش رسانده تا در مقایسه با مهر، بیش از 26‌درصد رشد کند. فروش ایران‌خودرو در آذر اما کاهشی 10‌درصدی داشته و به 39‌هزار و 215 دستگاه رسیده است. اما در دی فروش آبی‌های جاده مخصوص به بیش از 55‌هزار دستگاه رسیده تا در مقایسه با آذر حدودا 30‌درصد رشد را به خود ببیند. در نهایت فروش بهمن ایران‌خودرو سقوطی بیش از 43‌درصدی را نسبت به دی تجربه کرده و به 31‌هزار و 426 دستگاه رسیده است.  به سایپا برویم و ببینیم دومین خودروساز بزرگ کشور چه آماری در فروش طی ۱۱ ماه سال داشته است. سایپایی‌‌‌ها نیز که تا پایان بهمن امسال نزدیک به ۲۹۳‌هزار و ۴۹۲ دستگاه خودروی سواری و وانت فروخته‌‌‌اند، نسبت به ۱۱ ماه مشابه سال گذشته حدود ۱۴‌درصد فروش بیشتری داشته‌‌‌اند. پرفروش‌‌‌ترین خودروی این شرکت تیبا بوده است. دومین خودروساز بزرگ ایران، در فروردین 24هزار و 253دستگاه محصول به فروش رسانده، اما در اردیبهشت، با کاهشی 5/ 10درصدی مواجه شده است. فروش سایپا در خرداد اوج گرفته و به عدد 33هزار و 765 دستگاه رسیده تا نارنجی‌‌‌های جاده مخصوص 55درصد رشد فروش را به خود ببینند. تیر ماه نیز بهبود فروش را برای سایپا رقم زده، چه آنکه این شرکت 38هزار و 873دستگاه محصول فروخته و نسبت به خرداد، 15درصد افزایش را تجربه کرده است. در مرداد اما سایپا نیز با افت فروش مواجه شده؛ به‌‌‌نحوی‌‌‌که تنها 23هزار و 339دستگاه محصول فروخته است. در مقایسه با تیر، آمار فروش سایپا افتی 37‌درصدی را به خود می‌‌‌بیند. سایپا در شهریور 29‌هزار و 308 دستگاه خودرو فروخته که نسبت به مرداد، حدودا 26‌درصد رشد را نشان می‌دهد. آمار فروش در مهر به 18‌هزار و 600 دستگاه رسیده تا نسبت به شهریور حدود 37‌درصد افت کند. روند نزولی فروش سایپا در آبان نیز ادامه پیدا کرده و به 15‌هزار و 256 دستگاه رسیده است، یعنی کاهش 18‌درصدی. فروش سایپایی‌ها در آذر اما به 21‌هزار و 295 دستگاه رسیده که نسبت به آبان، 40‌درصد رشد را نشان می‌دهد. در دی نیز فروش دومین خودروساز بزرگ ایران به 41‌هزار و 662 دستگاه رسیده تا نسبت به آذر تقریبا دو برابر شود. در بهمن اما فروش سایپا افت سنگین 39‌درصدی را به خود دیده و به 25‌هزار و 414 دستگاه رسیده است.