جزیره کیش؛ پایلوت تحقیقات خودروهای خودران

به گزارش پدال نیوز به نقل از ایسنا، دکتر وحید یزدانیان صبح امروز(شنبه، دو اسفند) در نشستی خبری که به شکل مجازی برگزار شد، با اشاره به نقش مهمی که این مرکز در روند سازندگی کشور داشته است،‌ عنوان کرد: پنجاه سال پیش قدیمی‌ترین مرکز تحقیقاتی ارتباطات و فناوری اطلاعات در منطقه با همکاری مشترک دولت ایران و ژاپن پایه‌گذاری شد. فندانسیون خوبی در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب با تلاش محققان گذاشته شد و در بعد انقلاب این موضوع استمرار پیدا کرده است.

فعالیت‌های این مرکز در دهه نخست انقلاب منجر به دستاوردهای بزرگی شده است. محصولاتی که نام آن‌ها آشنا است و تعداد قابل توجهی از این محصولات، ساخته شده و در شبکه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور مورد استفاده قرار گرفته است.

وی با اشاره به برخی از این محصولات گفت: نمونه میکروکامپیوتر لاله را در سال 64 و همچنین پروژه مودم در سال 1360 نمونه‌هایی از آن‌ها هستند. پی‌سی‌ام‌های هشت کاناله که مورد نیاز کشور بوده است، در این مرکز ساخته می‌شود. در حوزه رادیویی نیز فعالیت‌های خوب و قابل توجهی انجام می‌گیرد. تحقیقات حوزه الکترونیک ما نیازمند دستگاههای آزماینده بردها بود و «میزان 2000» به همین دلیل طراحی و ساخته شد. در سال‌های 66 و 67 کشور در مسیر سازندگی نیازمند مراکز مخابراتی بوده و مطالعات سوئیچ آغاز می‌شود و مراکز بومی مخابراتی سوئیچ طراحی و ساخته می‌شود. مراکز تلفنی عصر و فجر باهدف دسترسی مراکز کم‌برخوردار به ارتباطات ساخته می‌شوند.

یزدانیان با اشاره به شرکت‌هایی که در حوزه ICT فعالیت می‌کرده‌اند و در حال حاضر دانش‌بنیان شده‌اند، گفت: این شرکت‌ها با استفاده از ظرفیت آزمایشگاهی مرکز شکل‌گرفته‌اند و با استفاده از نیروی انسانی که در مرکز تحقیقات مخابرات ایران در آن دوره فعالیت می‌کردند و بدنه تولیدکنندگان مخابراتی کشور را تشکیل می‌داده و می‌دهند.

وی ادامه داد: نسل‌های مختلف ارتباطات سیار وقتی وارد کشور می‌شود، پایلوت آن ابتدا در پژوهشگاه ارتباطات پیاده سازی می‌شود. طراحی‌هایی که انجام می‌شود، با همکاری‌ها و محوریت این پژوهشگاه بوده و است. نسل 2.5 وارد کشور می‌شود، نسل سه، چهار و نسل پنجم، این‌ها همگی رشد و بالندگی‌شان از مرکز تحقیقات مخابرات ایران بوده است.

رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: افتخار این مرکز این است که کار تحقیقاتی صرف انجام نداده و کاری انجام داده که در لبه تکنولوژی بوده و فعالان اجرایی کشور و کسانی که به دنبال توسعه کشور بودند، از این محصولات استفاده کرده‌اند. این مرکز فراز و نشیب طی کرده و در زمانی تقریباً تمام فعالیت‌های ICT ریشه در اینجا داشته است. در جشنواره‌های متعددی شرکت کرده و در آن‌ها درخشیده است. زمانی که جشنواره خوارزمی پایه‌گذاری شده، در ارکان آن حضور داشته و محصولات آن برنده شده‌اند و صدر حوزه پژوهش حوزه پژوهش کشور درخشیده و در مقاطعی هم البته در معرض بی‌مهری و کم‌مهری‌هایی بوده و به سمت ادغام و انحلال پیش‌رفته و خوشبختانه از این فراز و نشیب‌ها عبور کرده است.

یزدانیان با اشاره به تغییرات ساختاری این پژوهشگاه عنوان کرد: در حال حاضر مرکز تحقیقات مخابرات ایران، به پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات تبدیل شده است و پژوهشکده‌ها در آن مستقر شده‌اند. الان ما سه پژوهشکده کلیدی پژوهشکده ارتباطات، پژوهشکده فناوری اطلاعات و پژوهشکده امنیت داریم. در ساختار جدید ما موضوعاتی مثل هوش مصنوعی به عنوان یک مرکز افزوده شده، موضوع آموزش‌های تحول دیجیتال به عنوان یک مرکز ایجاد شده و مطالعات راهبردی اطلاعات و  فناوری ارتباطات و موضوعات اقتصاد دیجیتال در قالب یک مرکز ذیل پژوهشگاه تاسیس شده است و فعالیت‌های راهبردی را در حوزه مطالعاتی و رگولاتوری و اقتصادی در زمینه آینده‌پژوهی، پیگیری انجام می‌دهد.

وی با اشاره به دستاوردهای اخیر این پژوهشگاه گفت: نوسازی ساختاری این پژوهشگاه یکی از دستاوردهای ما بوده است و توانسته‌ایم با اقتضائات روز تا حدی ساختارها را تغییر دهیم و بر این باور هستیم که حتما باید مجدداً هم باید ساختارهای خود به ویژه ساختارهای پژوهشی را روزآمد کنیم که قابلیت پاسخگویی به نیازهای بخش را داشته باشیم.

یزدانیان با اشاره به گستردگی و دستاوردهای این پژوهشگاه گفت: این مجموعه بیش از 120 نفر عضو هیئت علمی دارد و بیش از 200 نفر پژوهشگر؛ علاوه بر اعضای هیات علمی در این مجموعه فعالیت می‌کنند. در ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی که امسال انجام شد، ما پیشرفت بسیار چشمگیری داشتیم و پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در بین دستگاه‌های تابعه ارتباطات و فناوری اطلاعات رتبه سوم را کسب کرده است. این ارزیابی توسط سازمان امور اداری و استخدامی کشور انجام شد و با بررسی فرآیندهای ما و دستاوردهای تخصصی و ... در بین دستگاه‌های تابعه ارتباطات و فناوری اطلاعات بعد از ستاد وزارت ICT‌ و بعد از شرکت‌ ارتباطات زیرساخت، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات رتبه سوم را کسب کرد که برای ما افتخار بزرگی است و ما معتقدیم که باید رتبه‌مان بالاتر نیز برود.

وی با عنوان اینکه در این پژوهشگاه در حوزه شبکه ملی اطلاعات زمان و انرژی بسیاری صرف شده است، بیان کرد: یکی از بخش‌هایی که مطالعات گسترده‌ای در مورد شبکه ملی ارتباطات انجام داده است، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده است و مستندات گسترده‌ای تهیه شده و در اختیار مراجع ذی‌صلاح گذاشته شده است و در این زمینه اسناد راهبردی تهیه شده است. با هدف ارائه فعالیت‌های انجام شده بخش ICT خصوصی و دولتی به ویژه با تمرکز بر بخش خصوصی، پیشران ارائه این محصولات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده است. در پاییز امسال اولین نمایشگاه دستاوردهای شبکه ملی اطلاعات برگزار شد و طی روزهای آتی دومین نمایشگاه در همین هفته برگزار خواهد شد و دستاوردهای مربوط به شبکه عرضه خواهد شد. با توجه به شرایط و پروتکل‌های بهداشتی بازدید محدود است ولی دعوت‌نامه‌ها ارسال شده است.

رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به گزارش‌های رصدی که این پژوهشگاه برای وزات ICT آماده کرده است، عنوان کرد: بخش دیگر کار که طی یک‌سال و نیم اخیر انجام شده، گزارش‌های رصدی است. وزارت ICT‌ این مطالبه را  داشت که از روند تحولات ارتباطات و فناوری اطلاعات در جهان مطلع شود و موضوعات مبتلابه بخش در قالب گزارش‌های راهبردی تهیه و ارسال شود. حدود 15 و 16 گزارش رصدی وزین تهیه شده و در اختیار وزارت ICT‌ و مراجع ذی‌صلاح قرار گرفته است. بررسی تاثیر شیوع را در یک سال گذشته که باعث بر هم خوردن نظامات کسب‌وکار جهانی شده و ... را مورد بررسی قرار دادیم.

وی افزود: همچنین مدل‌های جدید رگولاتوری را ارائه کردیم و پیشنهاد دادیم که حتما باید مدل رگولاتوری ما تغییر کند و توصیه‌های مهمی در سیاست‌های تنظیمی بازار دیجیتال ارائه کردیم. مدل‌های ارزیابی کمی و کیفی محتوای الکترونیکی بومی را تهیه و تدوین کردیم. نیاز است که ما بدانیم محتوای بومی که در کشور تولید می‌شود را چگونه باید ارزیابی کرد و مدل‌های ارزیابی را پیشنهاد دادیم. در حوزه اینترنت اشیا، فرصت‌ها و چالش‌ها را بررسی کردیم و بستری‌های توسعه IOT‌ را ارائه دادیم. حکمرانی فناوری در عرصه دیجیتال عنوان گزارش دیگری است که ما تدوین و ارائه کردیم. همچنین راهبردهای توسعه خدمات رایانش ابری، موضوع بیگ‌دیتا و راهکارهای مقابله با قاچاق و سرقت گوشی تلفن همراه، موضوع احصاء طیف‌های فرکانسی مورد نیاز در نسل پنجم ارتباطات سیار،‌ مطالعات انسانی بخش 5G را انجام دادیم و به نهادهای سیاست‌گذار ارسال شده است.

یزدانیان ادامه داد: ما همکاری گسترده‌ای را با شرکت‌های تابعه وزارت ICT انجام دادیم و با ارتباطات زیرساخت تفاهمات گسترده‌ای داشتیم. پایلوت 5G برای نخستین بار طی سال گذشته و امسال با همکاری یکی از اپراتورها و یک اپراتور خارجی در پژوهشگاه راه‌اندازی شد. در بحث خودروهای خودران تفاهمات گسترده‌ای را با ستاد حمل‌ونقل داشتیم و جزیره کیش به عنوان پایلوت انتخاب شد و پروژه‌های تحقیقاتی را در زمینه خودروهای هوشمند تدوین کردیم که در حال اجرا است.

دکتر وحید یزدیان در پاسخ به سوالی در مورد فعالیت‌های پژوهشگاه در زمینه تحریم‌ها عنوان کرد: طی سال‌های متمادی یکی از نقش‌هایی که پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات داشته است، در زمینه موضوعات تحریمی بوده. البته ما دو نقش داشتیم یک نقش این است که خدمت فعالان بخش بگوییم که چه چیزهایی نیاز است که آن را از طریق وزارت ICT‌ انجام می‌دهیم. یعنی طی سال‌های مختلف، بر اساس نیاز بخش موضوع تحریم را بررسی کردیم و محصولات استراتژیکی که کشور به آن‌ها نیاز داشته را احصاء کردیم و خدمت دوستان عرضه کردیم. بخش دیگر برآورده کردن نیازها است که در این زمینه‌ها فعالیت انجام شده است.

وی ادامه داد: یکی از این نمونه‌ها، چون موضوعی است که مشمول مرور زمان شده است و از محرمانگی نیز خارج شده، موضوع تجهیزات «مالتی پلکسینگ پر ظرفیت نوری» است که برای افزایش ظرفیت شبکه انتقال کشور به شدت مورد نیاز بوده است. محصول استراتژیکی که در فیلد استفاده می‌شود و تحریم آن ضربه سختی را به شبکه ارتباطی زیر ساختی ما وارد می‌کرد. مطالعات در این زمینه انجام شد، محصولات ساخته شد البته با همکاری بخش خصوصی و ما زیرساخت‌های آزمایشگاهی خود را در اختیار بخش خصوصی قرار دادیم و همکاری می‌کردم. نمونه آزمایشگاهی ساخته شد و این نمونه با همکاری شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات بهینه‌سازی شد و منجر به محصولی شد که بین اهل فن با عنوان DWDM و CWDM شد. DWDM در شبکه ارتباطات زیرساخت کشور در حال استفاده است و کشور در این زمینه خودکفا شده است. CWDM  هم در شبکه مخابراتی کشور استفاده می‌شود و به خودکفایی در این زمینه رسیده‌ایم.

وی افزود: برای سال آینده یک طرحی را با همکاری سندیکای صنعت مخابرات جلو می‌بریم. ما با سندیکای صنعت مخابرات وارد گفتگو شدیم و پیشنهاد ما برای سال آینده این است که در تولید و ساخت  10 محصول استراتژیک کشور همکاری مشترک داشته باشیم. در این زمینه سندیکای صنعت مخابرات پیشنهاداتی را برای ما فرستادند و در ابتدای سال آینده این 10 محصول را به عنوان 10 محصول مشترک اعلام خواهیم.

رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات درخصوص فعالیت‌های این پژوهشگاه در زمینه فناوری بلاک چین گفت: در زمینه بلاک‌چین، مطالعات آن را انجام دادیم ولی در زمینه عملیاتی کردن آن ما پیشنهاد و محصول خاص آن را به دوستان در دو زمینه ارائه کردیم. یکی در زمینه جلوگیری از سرقت گوشی تلفن همراه بود و مدلی که ما ارائه کردیم، مدل بلاک‌چین بوده است. مدلی را برای ردیابی گوشی‌های مسروقه با استفاده از بلاک‌چین ارائه کردیم و به سازمان تنظیم مقررات ارسال کردیم. معاون محترم دادستان هم تشریف آوردند و این مدل مورد استقبال این عزیزان هم قرار گرفت که انشالله در سازمان تنظیم مقررات این مدل پیاده‌سازی خواهد شد.

وی ادامه داد: در حوزه فاینانس و اقتصادی نیزبا توجه به اقتصاد تحریمی یک مدل اقتصادی برای تهاتر باند ارائه کردیم که آن مدل هم بر اساس بلاک‌چین بوده و این الگو را نیز در اختیار شرکت ارتباطات زیرساخت ارائه کردیم.

دکتر یزدیان با اشاره به اقدامات در حوزه هوش مصنوعی گفت: ما در پژوهشگاه فعالیتی را تحت عنوان «ذائقه‌سنجی» انجام می‌دهیم، سایت‌های پربازدید را تحلیل می‌کنیم و ترندهای داغ آن را استخراج می‌کنیم. برخی از شبکه‌های اجتماعی را ما تحلیل می‌کنیم و گزارش موضوعاتی که در این شبکه‌ها داغ می‌شود را تدوین می‌کنیم. همچنین در این زمینه گزارش‌های سفارشی نیز انجام می‌دهیم. مثلا ممکن است موضوعی مشکل مبتلابه کشور باشد مثل یک موضوع اقتصادی در کشور، ما این تحلیل و ذائقه‌سنجی را انجام می‌دهیم و نتایج آن را به صاحب‌نظران موضوع عرضه می‌کنیم. در این تحلیل‌های بیگ‌دیتا از هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم که در پژوهشگاه به عنوان سامانه ذکاوت شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: برای کاربرد AI‌ ما مطالعاتی را به صورت داخلی انجام می‌دهیم، همچنین در حال مکاتبه با دستگاه‌های اجرایی کشور هستیم. AI در کشور ما مغفول است. می‌تواند تحول در کشور ایجاد کند و آگاهی در مورد آن کم است. بخشی از فعالان بخش خصوصی در حال استفاده از این فناوری هستند ولی در بخش خصوصی نیز استفاده از این فناوری زیاد نیست. سرویس‌هایی که دستگاه‌های کشور ارائه می‌کنند با استفاده از هوش‌مصنوعی هدفمندتر می‌توانند باشند. بخشی از فعالیت‌های ما در این مرکز به این فرهنگ‌سازی در این زمینه برمی‌گردد.

وی افزود:‌ ما در کشور داده تولید می‌کنیم ولی این داده‌ها را در مرحله اول ناشناس نمی‌کنیم و دیگری اینکه داده‌ها دسته‌بندی نمی‌شود و در اختیار افراد قرار داده نمی‌شود. بخش دوم فعالیت ما تعامل با بخش‌های مختلف است و ما در حال انتقال داده‌ها با مرکز هوش مصنوعی خودمان هستیم تا داده‌های ناشناس شده و دسته‌بندی شده را برای استفاده بخش‌های مختلف کشور آماده کنیم. فعالیت دوم این مرکز استفاده از داده‌های اپراتوری است که در حال انجام است. با آزادسازی داده‌های سایر دستگاه‌های اجرایی و آماده‌سازی زیرساخت‌های داده‌ای، این فعالیت در آینده بیشتر انجام می‌شود. فعالیت سوم زیرساخت پردازشی و پروژه‌ای است که آن را با دانشگاه امیرکبیر تحت عنوان ابررایانه سیمرغ انجام می‌دهیم که تا پایان سال ارائه سرویس این ابر رایانه انجام خواهد گرفت.

رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به صحبت‌هایی که در خصوص مضرات 5G مطرح می‌شود، عنوان کرد: نمی‌توان روند توسعه کشور را با این بهانه‌ها متوقف کرد. در زمینه فناوری 5G ما در حال انجام مطالعات هستیم و به هیچ‌گونه جمع‌بندی در خصوص مضر بودن این فناوری نرسیدیم. ما مدعی نیستیم که هیچ مطالعه‌ای در این زمینه نیست. در این نقطه‌ای که هستیم برخی نظرات در این زمینه وجود دارد ولی نمی‌توان با این بهانه‌ها روند توسعه را متوقف کرد.

وی به آغاز مطالعات در زمینه 6G اشاره کرد و گفت: در پژوهشگاه مطالعات خود را با دانشگاه‌ها آغاز کردیم. این مطالعات در لبه تکنولوژی و جزو موضوعات داغ هستند. به لحاظ دانشی، دانش توسعه این فناوری تفاوت‌های اندکی با نسل‌های پیشین خود دارد. مقدمه مطالعات این فناوری به صورت پروپوزالی در حال آماده‌سازی است و از فروردین سال آینده آغاز خواهد شد.

دکتر یزدیان در خصوص فعالیت‌های پژوهشگاه در زمینه IOT یا اینترنت اشیا گفت: یک‌سری ملاحظات امنیتی در جهان در خصوص IOT وجود دارد و مطالعات مختلفی در مورد آن انجام شده است. با همکاری سازمان فناوری اطلاعات ما موضوع اطفا حریق جنگل‌ها از طریق این فناوری را به جدیت پیگیری کردیم و در اختیار شرکت‌های بخش خصوصی قرار دادیم. برای اینکه فناوری IOT‌ در کشور توسعه پیدا کند، نیاز به مطالعات امنیتی وجود دارد. ما برخی مطالعات را انجام دادیم و در اختیار مسئولین قرار دادیم و توسعه IOT در آینده در کشور انجام خواهد گرفت.

وی به پایلوت خودروهای خودران در جزیره کیش اشاره و خاطرنشان کرد:‌اتفاقی که در کیش حوزه خودروهای هوشمند در حال انجام است، عملا کاربردی از IOT است. در حال توسعه خودروی خودران هوشمند در جزیره کیش با همکاری ستاد حمل و نقل هوشمند هستیم و منطقه آزاد کیش،‌ عملا پایلوتی برای این موضوع است. این فناوری با توجه به موضوعات امنیتی در کشور گسترش پیدا خواهد کرد و مشکل خاصی هم در این زمینه وجود ندارد، فقط یک ملاحظاتی است که باید به آن‌ها توجه شود.

رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات ضمن تشریح مراحل دستیابی به این فناوری گفت: توسعه خودرو خودران هوشمند، مراحل مختلفی دارد. با سایپا به تفاهم رسیدیم که در زمینه خودرو هوشمند همکاری داشته باشیم. مرحله اول در توسعه خودرو خودران هوشمند، استفاده از ماژول‌های هوشمند در خودروهای فعلی است که  خودرو از یک خودرو مکانیکی به خودرو الکتریکی تبدیل شود و ماژول‌های الکتریکی روی آن نصب شود. مرحله بعد خودرو تمام الکتریکی است که همچنان از راننده استفاده می‌کند. بعد از این مرحله کم‌کم هوشمند سازی اتفاق می‌افتد و ماژول‌هایی که در اختیار راننده است حذف شده و ماژول‌های هوشمند به آن اضافه می‌شود و نهایتا در یک بازه زمانی مثلا ده ساله ما به یک خودروی خودران دست پیدا می‌کنیم.

وی افزود:‌ما در این مسیر قدم اول همکاری را با سایپا برداشتیم و برای الکتریکی کردن یک سری ماژول‌ها اقدام کردیم و طراحی یک‌سری ماژول‌ها، پک‌کردن ماژول‌ها و ... شروع کردیم. آن‌ها در حال الکتریکی کردن یکی از محصولاتشان هستند که ما برای بهینه کردن آن اعلام آمادگی کردیم. اندک اندک در این مسیر پیش خواهیم رفت و حداقل پنج تا 10 سال نیاز داریم تا به خودرو خودران هوشمند برسیم.

دکتر یزدیان به اقداماتی که در حوزه فضا در پژوهشگاه انجام شده اشاره کرد و گفت:‌ تارگت و هدف ما ماهواره ژئو است ولی ما در زمینه ماهواره لئو نیز کارهایی انجام دادیم و این مطالعات را گامی می‌دانیم برای رسیدن به ماهواره ژئو. دو پروژه ایستگاه زمینی و محموله مخابراتی باند KU برای ماهواره ناهید 2، پروژه‌ای بود که در اواخر سال 95 شروع شد و امسال به طور کامل به پژوهشگاه فضایی تحویل شد. این محموله مخابراتی هر روز از فضای بالای کشور عبور خواهد کرد. طراحی به این صورت ست که ماهواره در دید دو ایستگاه زمینی قرار بگیرد و ارتباط بین این دو ایستگاه را برقرار کند. این پروژه را ما تحویل پژوهشگاه فضایی دادیم. بنابراین ایستگاه زمینی و محموله مخابراتی باند KU برای نخستین بار در کشور پروژه‌اش تعریف، اجرا و تحویل شد.

وی ادامه داد: پروژه دیگری که در حال انجام هستیم مدل مهندسی تک ترنسپوندری باند KU است و مدل کیفی دو ترنسپوندری باند KU برای ماهواره‌های زمین آهنگ است. به دانش فنی مدل مهندسی تک ترانسپوندری رسیدیم ولی برای دو ترنسپوندری اول باید مدل کیفی را توسعه بدهیم و بعد سراغ مدل مهندسی برویم. این پروژه طراحی و ساخت آن انجام شده و در حال تست است. 60 تا 70 درصد تست‌ها با موفقیت انجام شده ولی فرآیند این تست‌ها طولانی است. این موضوع گام مهمی در زمینه توسعه دانش کشور در زمینه ماهواره‌های زمین آهنگ است و پیشران توسعه ارتباطی کشور خواهد بود.

رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در پایان در خصوص لزوم انتخاب نحوه حکمرانی فضای مجازی گفت: در زمینه حکمرانی فضای مجازی ما باید تکلیف خودمان را مشخص کنیم که ببینیم کجای طیف قرار گرفته‌ایم. می‌خواهیم حکمرانی بر فضای مجازی داشته باشیم؟ حکمرانی در فضای مجازی داشته باشیم؟ یا حکمرانی از طریق فضای مجازی داشته باشیم. مطالعه‌ای که ما انجام دادیم نشان داد که این سه مفهوم در دنیا وجود دارد و کشورهای مختلف دنیا یکی از این سه مسیر را انتخاب کرده‌اند. تنوع دیدگاه در مورد این موضوع در کشور ما وجود دارد و این تنوع دیدگاه و انتخاب‌های متعدد به توسعه کشور لطمه خواهد زد. بالاخره باید بررسی انجام دهیم و یک الگو را انتخاب کنیم و انجام انتخاب نیازمند بررسی‌های کارشناسی است. ما به دنبال کرسی حکمرانی فضای مجازی رفتیم و در این مجموعه این کرسی را افتتاح کردیم. سلسله نشست‌های حکمرانی فضای مجازی را در کشور برگزار کردیم و خوراک فکری برای آن‌ها فراهم کردیم. پروژه حکمرانی فضای مجازی را نیز در پژوهشگاه آغاز کردیم و تا یک ماه و نیم آینده نتایج این پروژه به عنوان یک سند منتشر خواهد شد. البته ما در پژوهشگاه سند تحول دیجیتال را نیز با همکاری یکی از دانشگاه‌های بزرگ کشور تعریف کردیم و در اختیار وزارت ICT قرار دادیم.