وضعیت مرگ و میر ناشی از سوانح ترافیکی در ایران

به گزارش پدال نیوز به نقل از ایسنا، سوانح ترافیکی از علت‌های اصلی مرگ‌ومیر و ناتوانی در جهان هستند و مرگ‌ومیر ناشی از این حوادث هنوز روند صعودی دارد. حوادث ترافیکی هشتمین علت مرگ در همه گروه‌های سنی است و آمار مرگ‌ومیر ناشی از آن، از ایدز، سل و بیماری‌های اسهالی بیشتر است!

بیشتر مرگ‌ومیر ناشی از حوادث ترافیکی در کشورهای با درآمد کم و متوسط اتفاق می‌افتد. اگرچه تنها یک درصد از وسایل نقلیه موتوری جهان در کشورهای کم‌درآمد است، اما 13 درصد از مرگ‌ها در این کشورها رخ می‌دهد.

به منظور شناخت ابعاد و مقیاس این مسئله بهداشتی، شورای عمومی سازمان ملل در سال 2010 قطعنامه‌ای را به تصویب رساند و در آن کشورهای عضو را به انجام اقداماتی برای ایمن‌سازی راه‌هایشان فراخواند. سازمان جهانی بهداشت را نیز به عنوان مسئول پایش این مسئله از طریق سری گزارش‌های وضعیت جهانی ایمنی راه بر اساس منطقه‌های مختلف جهان قرار داد.

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، خطر مرگ ناشی از سوانح ترافیکی درمناطق مختلف جهان بسیار متفاوت است. در کشورهای با درآمد بالا، عموما میزان مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی از کشورهای با درآمد متوسط و پایین، کمتر است؛ اما در منطقه مدیترانه شرقی این‌گونه نیست. مرگ‌های ناشی از سوانح ترافیکی ایران در سال 2016؛ برابر با 15 هزار و 932 نفر گزارش شده است. اگرچه این میزان در ایران نسبت به سال‌های پیش کاهش داشته ولی همچنان نسبت به برخی از کشورها منطقه و بسیاری از کشورهای جهان بالاتر است.

بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت؛ پنج عامل اصلی شامل مدیریت سرعت، کنترل مصرف الکل حین رانندگی، استفاده از کلاه ایمنی در موتورسواران، بستن کمربند ایمنی و استفاده از صندلی کودک؛ اجزار مهم یک راهکار یک‌پارچه برای جلوگیری از مرگ‌ومیر جاده‌ای در کشورها هستند. بسیاری از این عوامل در کشورهای توسعه‌یافته به خوبی مدیریت شده‌اند.

با توجه به نکات گفته‌شده؛ بررسی اقدامات انجام شده در ایران و منطقه مدیترانه شرقی، اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل پژوهشگران مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مطالعه‌ای، جایگاه ایران در میزان مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی و نقاط قوت و ضعف کشور در پیشگیری از این حوادث را بررسی کردند و متغیرهای اصلی کنترل این مسئله را با کشورهای منطقه مدیترانه شرقی، مقایسه کردند. برای انجام این مطالعه، حمید سوری و ترانه یوسفی‌نژادی مشارکت داشتند.

برای جمع‌آوری داده‌های این مطالعه از آخرین و چهارمین گزارش جهانی وضعیت ایمنی راه‌ها، منتشر شده در سال 2018 توسط سازمان جهانی بهداشت، استفاده شد. همچنین پژوهشگران برای ارائه راهکارهای سیاستی در راستای بهبود وضع موجود، مطالعه‌ای مروری با بررسی مقالات موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی، انجام دادند.

در این مطالعه کشورهای منطقه مدیترانه شرقی مورد بررسی قرار گرفتند. داده‌های 19 کشور از 22 کشور در این مطالعه استفاده شد. چرا که داده‌های سه کشور یمن، بحرین و جیبوتی گزارش نشده بود. نوزده کشور عضو منطقه مدیترانه شرقی شامل؛ عراق، اردن، کویت، ایران، افغانستان، مصر، لبنان، لیبی، مراکش، عمان، پاکستان، قطر، عربستان سعودی، سومالی، سودان، تونس، امارات، سوریه و کرانه باختری و نوار غزه (فلسطین) بودند.

بر اساس یافته‌های این مطالعه؛ میزان مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی در منطقه مدیترانه شرقی 18 به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت است و حدود 10 درصد از کل مرگ‌ومیرهای ناشی از سوانح ترافیکی در جهان را به خود اختصاص می‌دهد.

بررسی‌های این مطالعه نشان می دهد که مرگ‌ومیرهای ناشی از سوانح ترافیکی در منطقه به تفکیک کاربران راه، شامل 39 درصد در وسایل نقلیه چهارچرخ، 34 درصد عابران پیاده، 15 درصد وسایل نقلیه دو سه چرخ، دو درصد دوچرخه‌سواران و 10 درصد سایران کاربران راه است.

طبق این بررسی؛ میزان مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی کاربران وسایل نقلیه چهارچرخ و عابران پیاده، در منطقه مدیترانه شرقی بالاتر از متوسط جهانی است. مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی کاربران وسایل نقلیه چهارچرخ و وسایل نقلیه دو و سه چرخ در ایران از میانگین منطقه بالاتر است.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند؛ در ایران در سال‌های اخیر به علت افزایش بی‌رویه تولید موتورسیکلت، قیمت پایین آن و تسریع در عبور و مرور بسیاری از خانواده‌ها و به‌ویژه جوانان نسبت به خرید و استفاده از آن اقدام می‌کنند. بنابراین استفاده از موتورسیکلت برای رفت‌وآمدهای درون‌شهری افزایش چشم‌گیری یافته است. به علاوه پایین بودن قابلیت دیده‌شدن این نوع وسایل نقلیه موتوری، نقش مستقیمی در تصادف‌ها دارد. همچنین عدم توجه به نیارهای کاربران جاده‌ای آسیب‌پذیر در هنگام تدارک زیرساخت‌ها، از دیگر عوامل ایجاد خطر است. از دیگر علت‌های بالا بودن مرگ‌ومیر گروه‌های آسیب‌پذیر، استفاده کم از کلاه ایمنی است.

بر اساس بررسی‌های این مطالعه؛ بهترین برآورد مرگ‌ومیرهای ناشی از سوانح ترافیکی در منطقه، مربوط به کشورهای ایران، عربستان سعودی و عمان است.

در این مطالعه عنوان شد که در کشورهای پرجمعیت منطقه مانند ایران، پاکستان و مصر قانون ملی استفاده از صندلی کودک (در سطح اجرای قانون) وجود ندارد. چالش‌های استفاده از صندلی کودک در ایران شامل فقدان تبلیغات مثبت توسط رسانه جمعی و عدم وجود قوانین مرتبط بوده است. عدم استفاده درست از این صندلی‌های ایمنی در خودرو، از چالش‌های دیگر آن است.

همچنین مدیریت سرعت در منطقه مدیترانه شرقی به خوبی کنترل نشده است. محدودیت سرعت شهری 30 کیلومتر در ساعت در ایران و در هیچ‌یک از کشورهای منطقه وجود ندارد.

در حالی که تمام کشورهای منطقه مدیترانه شرقی دارای قوانین ملی رانندگی در زمان مصرف الکل هستند، تنها در نیمی از آن‌ها آزمون تنفسی تصادفی توسط پلیس انجام می‌گیرد. همچنین تنها در 40 درصد از کشورهای منطقه قانون بستن کمربند ایمنی هم برای سرنشینان جلو و هم برای سرنشینان عقب، اعمال شده است و در بقیه کشورها تمرکز بیشتر بر سرنشینان جلو است.

برخی راهکارهای سیاستی وجود دارند که اجرای آن‌ها در کشورهای پیشرفته باعث کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سوانح جاده‌ای شده است. این راهکارها در حوزه‌های مختلف شامل ارتقای وضعیت طراحی، ساخت و نگهداری ایمن شبکه راه‌ها، ارتقای ایمنی دسترسی به شبکه راه‌ها، ارتقای ایمنی وسایل نقلیه، کاهش تخطی از سرعت غیرمجاز، ارتقای ایمنی موتورسیکلت‌سواران و عابران پیاده، کاهش معضل خستگی در رانندگان، کاهش استعمال مواد مخدر و الکل، بهبود رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی، توسعه و بهره‌برداری از نظام جامع اطلاعات تصادف، ارتقای سیستم خدمات امداد و نجات، فوریت‌های پزشکی و بیمارستانی تروما، گسترش سامانه‌های جایگزین وسایل نقلیه موتوری شخصی، مدیریت منابع در راستای ارتقای ایمنی و توسعه کمی و کیفی پژوهش‌های هدفمند در راستای ارتقای ایمنی راه‌ها و نظارت و گزارش‌دهی منظم بر طرح‌های اجرایی هستند.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: «اگرچه ایران و کشورهای عضو منطقه مدیرترانه شرقی، برخی اقدامات پیشگیرانه مهمی را که توسط سازمان جهانی بهداشت، توصیه شده است، اجرا می‌کنند؛ اما همچنان تلاش‌های فراوانی برای اجرای موثر قوانین ایمنی جاده‌ای مورد نیاز است».

به گفته این محققان تمرکز جدی بر نیازهای عابران، دوچرخه‌سواران و موتورسیکلت‌های که حدود 50 درصد از تلفات سوانح ترافیکی را تشکیل می‌دهند، ضروری است.

یافته‌های این مطالعه پاییز سال جاری، به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «مقایسه و تحلیل سوانح ترافیکی منجر به مرگ در ایران و منطقه مدیترانه شرقی: یافته‌های گزارش جهانی وضعیت ایمنی راه در سال 2018»‌ در مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، منتشر شده است.