بررسی دلایل توقف تولید برخی از خودروها در ایران

به گزارش پایگاه خبری پدال نیوز؛ آنچه مشخص است تحریم‌ها، خاتمه مشارکت‌های خارجی و در نهایت عدم توانایی در پاس کردن استانداردهای مصوب خودرویی، طی یک دهه گذشته خودروسازان را مجبور به تغییر رویه تولید برخی محصولات کرده است.

در این بین اما خودروهای پرتیراژ یا ملی همیشه از این تغییر و تحولات به دور بودند و خودروسازان سال‌هاست بدون هیچ نگرانی به تولید آنها پرداخته‌اند. بررسی یک دهه گذشته مشخص‌کننده آن است که بیشتر خودروهای حذف شده از خطوط تولیدی خودروسازان به واسطه دو تحریم بین‌المللی علیه صنعت خودروی ایران صورت پذیرفته است.

در این بین خودروهای مونتاژی به‌دلیل عدم تامین قطعه از سوی شرکت مادر در مقطع اوج‌گیری تحریم‌ها بیشتر در معرض حذف از بازار خودروی ایران بوده‌اند، این در شرایطی است که خودروسازان تولید برخی از این خودروها را با جایگزینی قطعات داخلی یا چینی ادامه داده‌اند.

در تحریم‌های اولیه بین‌المللی که آغاز آن از سال 92 بود بیشتر محصولاتی از خطوط تولیدی خودروسازان حذف شد که نتیجه مشارکت تولیدکنندگان داخلی با خودروسازان معتبر جهانی بود. خودروسازانی همچون نیسان و هیوندایی که به عرضه محصولاتی با کیفیت در کشور می‌پرداختند. این خودروسازان با ترس از تهدیدهای ایالات‌متحده آمریکا به سرعت قرارداد مشارکت با شرکای داخلی را فسخ و از ایران خارج شدند. این در شرایطی است که خودروسازان چینی به سرعت جایگزین بزرگان خودروسازی جهان شدند. این تغییرات از یک جهت خودروسازان به‌ویژه بخش خصوصی را مجاب کرد که همکاری با چینی‌ها بی‌دردسر‌تر و پرسودتر از همکاری با شرکای ژاپنی و اروپایی است و از سوی دیگر به مشتریان قبولاند که می‌توانند با پرداخت هزینه کمتر خودرویی با آپشن‌های زیاد دریافت کنند. به این ترتیب بعد از لغو تحریم‌ها و همزمانی آن با امضای قرارداد برجام، برخی خودروسازان آسیایی و اروپایی دیگر علاقه‌ای به حضور دوباره در ایران نداشتند و از سوی دیگر مشتریان خودروسازان چینی را تا حدودی پذیرفته بودند. اما بین برجام تا لغو آن، شاهد حضور چشمگیر چینی‌ها در قالب قرارداد‌های جوینت‌ونچر با شرکای داخلی یا حضوری مستقل در ایران بودیم. از سوی دیگر دو خودروساز فرانسوی یعنی پژو – سیتروئن و رنو هم فعالیت‌هایی برای واردات و تولید محصول در کشورمان انجام دادند. اما در تحریم‌های دوم که از سال 97 آغاز شد خودروسازان با ریزش بیشتری از محصولات تولیدی خود به واسطه اوج‌گیری محدودیت‌های بین‌المللی مواجه شدند؛ به‌طوری‌که با اعمال تحریم‌های ثانویه خودروسازان چینی نیز به واسطه تهدیدهای ایالات‌متحده آمریکا به سرعت از ایران خارج شدند.

  توقف تولید در تجربه جهانی

حدود یک قرن از زمانی که خودروها به‌صورت انبوه تولید و در دسترس عموم مردم قرار گرفتند گذشته است؛ در طول این یک قرن، هزاران مدل توسط برندهای مختلف خودروساز در سراسر جهان طراحی و تولید شده‌اند که البته تعداد انگشت‌شماری از آنها توانسته‌اند با حفظ محبوبیت خود و ارقام بالای فروش، همچنان میهمان خطوط تولید شرکت‌های خودروسازی باشند اما اغلب آنها راهی زباله‌دان تاریخ خودروسازی شده‌اند. در واقع تعداد بسیار اندکی از خودروها، عمر تولیدی بالایی را به خود می‌بینند. برای نمونه، در آمریکا تنها کوروت و موستانگ خودروهایی هستند که از ابتدای معرفی و عرضه خود تاکنون همچنان تولید می‌شوند. خوب یا بد، خودروسازان وادار می‌شوند همواره دست به طراحی‌های جدید و به‌کارگیری فناوری‌های نوین بزنند و این به معنای آن است که طرح‌ها و فناوری‌های قدیمی‌تر، دیگر جایگاهی در کاتالوگ محصولات نخواهند داشت و از رده خارج می‌شوند تا تنها نامی از آنها در کتاب تاریخ خودروسازی ثبت شود.

البته تمامی خودروهایی که از رده خارج می‌شوند عملکرد بدی ندارند. برای نمونه مدل افسانه‌ای فورد کراون ویکتوریا که از سال 1979 تا 2011 در بسیاری از سازمان‌های قانونی و ادارات پلیس آمریکا به‌کار گرفته شد، هنوز هم خاطرات بسیار خوبی را از خود به‌جای گذاشته است و به دلایل مختلف، یکی از محبوب‌ترین خودروهای پلیس آمریکا باقی مانده است؛ خودرویی که افراد در هر شرایطی می‌توانستند از آن استفاده کنند و به ندرت پایش به تعمیرگاه‌ها باز می‌شد. اما بالاخره زمان خداحافظی با این مدل نیز فرا رسید. اما چرا فورد این مدل را از رده خارج کرد؟ فروش این خودرو با افت شدیدی مواجه شده بود و فناوری آن از زمان خود عقب افتاده بود. از سوی دیگر مقررات جدید دولتی برای نظارت بر آلایندگی خودروها تیر خلاص را به این خودروی با موتور هشت سیلندر زد.

  خودروهایی که از ایران رفتند

طی یک دهه اخیر محصولات متعددی در خطوط تولید خودروسازان حضور داشتند. اما همان‌طور که در ابتدای گزارش عنوان شد به دلایل گوناگونی مانند ارتقای استانداردهای مرتبط با بحث آلایندگی و همچنین ارتقای استانداردهای ایمنی، اعمال تحریم‌های صنعت خودرو، اتمام قراردادهای مشارکت میان خودروسازان داخلی با شرکای خارجی، عدم امکان تامین قطعه، به‌رغم میل باطنی مدیران خودروساز از خطوط تولید این شرکت‌ها خارج شده‌اند.در این میان بیشتر خودروهای داخلی مشکلات استانداردی داشتند حال آنکه محصولات مونتاژی به واسطه قطع مشارکت‌ها و تحریم از خطوط تولیدی خودروسازان کشورمان خارج شدند.

به عنوان نمونه حذف خودروی ریو کمی متفاوت بوده، چرا که این محصول شرکت کیا نتوانست با استانداردهای مصوب خودرویی کشور هماهنگ شود. تولید این خودرو به دنبال موافقت نکردن شرکت مادر با نصب کیسه هوا از دستور کار خارج شد.

اما در میان محصولات مونتاژی کنار گذاشته شده ماکسیما پیش از بقیه به چشم بیاید. این محصول به‌رغم مصرف بالای سوخت در بازار ایران طرفداران زیادی داشت.در حالی که گمان می‌رفت توقف ناگهانی ماکسیما به دلیل اتمام قرارداد میان طرف ایرانی و شرکت مادر باشد، اما مدیرعامل وقت پارس خودرو دلیل خروج ماکسیما را نه اتمام قرارداد با شرکت مادر و نه بحث تحریم، بلکه رویکرد خودروسازان بزرگ در برابر تولید خودروهایی با عمر یک دهه خواند. آن طور که یکه‌زارع گفته بود با توجه به آنکه حدود 10 سال از عمر تولید ماکسیما قدیمی می‌گذرد به‌دلیل کاهش تیراژ تولید این خودرو در جهان تامین قطعات آن برای شرکت مادر (نیسان) صرفه اقتصادی نداشت. به همین دلیل نیسان اعلام کرده که امکان ادامه تامین قطعات ماکسیمای قدیمی وجود نداشته و به این دلیل تولید آن در پارس خودرو متوقف شد.

پارس خودرو تلاش کرد تا نیسان تینا را جایگزین ماکسیما کند، اما در این امر موفق نبود و چندی بعد از ورود تینا به خطوط تولید، این خودرو نیز از خط تولید خارج شد. رد پای تحریم‌ها در حذف نیسان تینا قابل مشاهده است.شرکت هیوندایی کره که با خودروسازان بخش خصوصی همکاری می‌کرد در هر دو تحریم اعمال شده به سرعت ایران را ترک کرد. در دور اول تحریم‌ها دو محصول آوانته و ورنا که توانسته بودند نظر مشتریان داخلی را به خود جلب کنند به دلیل تغییر سیاست مدیران هیوندایی از ایران خارج شدند و در دور دوم تحریم‌ها محصولاتی مانند هیوندایی i20 و اکسنت با داخلی‌سازی 30 درصدی در خطوط تولید جای گرفتند. قرار بود دیگر محصولات هیوندایی یعنی توسان و النترا نیز در ادامه مسیر به هیوندایی i20 و اکسنت بپیوندد که با بازگشت تحریم‌ها این اتفاق نیفتاد. زانتیا نیز به دلیل سنگلاخی شدن مسیر تامین قطعات از برنامه تولید سایپا کنار گذاشته شد. سیتروئن C3 که به دنبال تکرار خاطرات خوش زانتیا در ایران بود در تله تحریم‌ها گرفتار شد و خیلی زود از ایران رفت. دیگر محصول فرانسوی یعنی پژو 2008 گرچه هنوز در آمار تولید ایران‌خودرو حضور کم رنگی دارد اما باید این خودرو را نیز به جمع رفتگان از بازار خودرو اضافه کرد. همچنین در دور جدید تحریم‌ها محصولات خانواده رنو، خانواده برلیانس، چانگان و دانگ فنگ نیز به دلایل تحریمی خطوط تولید خودروسازان را ترک کردند. دنیای اقتصاد