اصلاح قیمت بنزین؛ تصمیمی سخت در شرایطی دشوار

به گزارش پدال نیوز به نقل از ایسنا، در دو هفته گذشته اکثر کارشناسان و اقتصاددانان، موافقت خود را با اصلاح قیمت بنزین اعلام کرده‌اند. اگرچه اختلاف‌نظرهایی در خصوص جزییات اجرای این طرح وجود دارد، اما برآورد کلی از اظهارات آن‌ها از کارشناسی بودن اصلاح قیمت سوخت حکایت داشت. کما اینکه با اجرای این طرح و بر اساس اعلام شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی مصرف بنزین در این مدت کاهش 20 درصدی داشته و هم‌اکنون به 79 میلیون لیتر در روز رسیده است.
 
در این باره غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به ضرورت اصلاح قیمت بنزین گفت: نمایندگان از طرح افزایش قیمت بنزین مطلع بودند.
 
وی با اشاره به اینکه قیمت پایین بنزین موجب مصرف بالای آن و درنتیجه افزایش میزان آلودگی و ترافیک می‌شد گفت: باید متناسب با افزایش تورم، قیمت بنزین هم اصلاح می‌شد و این امر ضرورت داشت اما باید پیش از اجرای آن مردم توجیه می‌شدند.
 
قیمت فعلی بنزین هم منطقی نیست
 
حجم یارانه پنهان پرداختی به بنزین در ایران بسیار بالاست و این رقم به 180 هزار میلیارد تومان در سال می‌رسد. بر این اساس با احتساب قیمت 47 سنت برای هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس، بر پایه دلار 11 هزار و 500 تومانی، قیمت تمام‌شده بنزین در خلیج‌فارس برابر با 5400 تومان است که این رقم با احتساب هزینه‌های حمل‌ونقل به حدود 6000 تومان می‌رسد. به‌این‌ترتیب حتی قیمت بنزین آزاد در ایران نصف قیمت تمام‌شده و واقعی بنزین است. این بدان معنی است که هرچند حجم یارانه پنهان کاهش‌یافته است اما همچنان رقم آن قابل‌توجه خواهد بود.
 
جمشید عدالتیان، کارشناس اقتصادی در این رابطه گفت: قیمت اصلاح‌شده بنزین همچنان کم است و دولت‌ها در ادامه مسیر خود باید هرساله به سمت اصلاح قیمت بنزین حرکت کنند؛ در غیر این صورت با تصمیم‌های درست شاهد نارضایتی مردم می‌شوند.
 
وی با اشاره به اصلاح قیمت بنزین از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: قرار بود هرساله حداقل دو ریال گران شود، ولی آن زمان کار درست انجام نشد و این رفتار غلط از سالهای دور به ارث رسیده است.
 
عدالتیان با بیان اینکه در اکثر کشورها پالایشگاه‌ها و عرضه‌کنندگان بنزین توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شوند گفت: بدین‌جهت هیچ زمان بخش خصوصی از جیب خود پول نمی‌گذارد که بنزین را به فروش برساند؛ بنابراین همواره قیمت‌های آن‌ها واقعی است. از همین رو اگر در ایران بنزین دست بخش خصوصی واقعی و غیر شبه‌دولتی بود، اکنون قیمت‌ها واقعی شده بود و در مورد هر افزایشی دیگر دولت پاسخگو نبود. از آنجایی که مدیریت بنزین با دولت است، دولت مجبور به پاسخگویی است و البته در این مسیر با کلی اتهام و اعتراض‌ هم روبه‌رو می‌شود.
 
وی افزود: اگر سیستم بازار و ساختار اقتصادی کشور درست بود، همه به این امر اذعان داشتند که قیمت فعلی بنزین هم منطقی نیست. به هر ترتیب، باید به سمت اصلاح قیمت بنزین حرکت می‌کردیم و این اتفاق مناسبی برای اقتصاد کشور در آینده خواهد بود.
 
افزایش نرخ بنزین در بلندمدت آثار مثبتی دارد
 
بنزین به‌عنوان یکی از حامل‌های انرژی متعلق به همه مردم است، اما در این میان عده‌ای به‌ناحق از آن بهره‌مند می‌شدند. علی سرزعیم، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در این رابطه با اشاره به اینکه افزایش نرخ بنزین سیاستی است که در کوتاه‌مدت و بلندمدت برندگان و بازندگان مشخصی دارد گفت: در بلندمدت همه افراد جامعه برنده هستند اما در کوتاه‌مدت صاحبان خودرو بازنده و افرادی که خودرو ندارند، برنده هستند. به‌عبارت‌دیگر در کوتاه‌مدت پنج دهک بالای جامعه که صاحبان خودرو هستند بازنده و پنج دهک پایین جامعه که خودرو ندارند، برنده‌اند اما من معتقدم در بلندمدت آثار این سیاست برای همه افراد جامعه مثبت خواهد بود که کم‌ترین آن کاهش آلودگی هوا و ترافیک، کاهش تصادفات بین‌شهری و استفاده بیشتر از وسایل حمل‌ونقل شهری و عمومی است.
 
وی افزود: این اقدام نوعی تغییر رفتار جدی در میان شهروندان را سبب شد که در همه جای دنیا تغییر رفتار امری دشوار و زمان‌بر است. درواقع افراد و جوامع اغلب در قبال تغییر رفتارهای فردی و جمعی مقاومت می‌کنند و در کشور ما هم همین‌طور است.
 
سرزعیم گفت: باید تأکید کنم که اجرای این سیاست در زمان کنونی قطعاً از سال آینده یا دو سال بعد بهتر و مفیدتر است. درواقع هرچقدر زمان اجرای این سیاست به تأخیر می‌افتاد آثار منفی بیشتری به دنبال می‌داشت.
 
اقدام دولت در افزایش نرخ بنزین صحیح اما دیرهنگام بود
 
ایران یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌های انرژی در جهان است. طبق آمارها مصرف بنزین در ایران دو برابر میانگین جهانی است. در حال حاضر بیش از 10 روز است که از سهمیه‌بندی بنزین می‌گذرد و مصرف بنزین 24 درصد کاهش داشته است. آمارها نشان می‌دهد، ‌کاهش مصرف بنزین تنها در هفته گذشته معادل 750 هزار بشکه یا سه برابر پالایشگاه تهران بوده است.
 
سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی در این رابطه با بیان اینکه ما بدترین سیاست انرژی ممکن را داشتیم افزود: این سیاست به مردم می‌گفت هرکس که ماشین دارد و ثروتمندتر است می‌تواند یارانه بنزین بیشتری مصرف کند و این نهایت بی‌عدالتی بود؛ چنان‌که مصرف بنزین در تهران تقریباً معادل بقیه کشور بود.
 
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه اقدام دولت در افزایش نرخ بنزین صحیح اما دیرهنگام بود افزود: هیچ شاهد علمی مبنی بر اینکه افزایش قیمت بنزین می‌تواند اثر ملموس یا تعیین‌کننده‌ای روی نرخ تورم داشته باشد وجود ندارد. در پنج سال گذشته که ما قیمت را ثابت نگه داشتیم اقتصاد ایران همچنان تورم داشته است. در پنج سال آخر آقای احمدی‌نژاد هم ما تورم داشتیم، درحالی‌که در تمام این مدت قیمت سوخت ثابت بود.
 
علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز با اشاره به اینکه موضوع اصلاح قیمت بنزین همواره در 60 سال گذشته مطرح بوده و دلایل مختلفی برای آن وجود داشته است گفت: ضروری‌ترین دلیل این مسئله تحریم‌ها و لزوم حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در شرایط فشار اقتصادی است.
 
وی با اشاره به اینکه درآمد دولت با توجه به کاهش صادرات نفت کاهش‌یافته است افزود: در حال حاضر درآمد دولت از طریق صادرات غیرنفتی و مالیات‌ها است و در این شرایط امکان حمایت از معیشت مردم تنها از طریق اصلاح قیمت بنزین بود.
 
بر اساس آمارها در حال حاضر روزانه به‌طور متوسط 100 میلیون لیتر بنزین در کشور تولید می‌شود؛ درصورتی‌که 10 میلیون لیتر از میزان مصرف سوخت کاسته شود و درصورتی‌که دولت بتواند بنزین را با نرخ 5000 تومان در خلیج‌فارس بفروشد، با در نظر گرفتن تفاوت با نرخ داخل کشور روزانه حدود 4 میلیارد تومان و سالانه 14 هزار میلیارد تومان درآمد حاصل می‌شود.
 
کارشناسان معتقدند درصورتی‌که دولت بتواند در توزیع منابع حاصل از تغییر قیمت بنزین به اقشار نیازمند موفق عمل کند، ضمن اصلاح یارانه‌ها، شاهد مدیریت مصرف سوخت و تحقق‌بخش زیادی از اهداف این طرح خواهیم بود.