بررسی ابهام توقف تولید خودروهای مونتاژی

به گزارش پدال نیوز به نقل از دنیای اقتصاد : محصولاتی که پیش از این به‌طور رسمی اعلام شده بود به دلیل اعمال تحریم‌ها امکان ادامه تولید ندارند، بار دیگر بر خطوط تولیدی خودروسازان قرار گرفته‌اند. از سال گذشته همزمان با تحریم صنعت خودروی کشور، تولید بسیاری از محصولات مونتاژی خودروسازان که وابستگی زیادی به قطعات وارداتی داشتند، متوقف ماند. از جمله خودروهای فرانسوی و چینی که بخش زیادی از خطوط تولیدی خودروسازان را به خود اختصاص داده بودند. هر چند همزمان با لغو برجام، توسط رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا و پیش از اعمال رسمی تحریم‌های صنعت خودرو، تولید‌کنندگان کشور نسبت به واردات بسیاری از قطعات خودروهای مونتاژی اقدام کردند اما با اتمام قطعات مزبور تولید با مشکلاتی مواجه شد. آنچه مشخص است در مورد محصولات چینی عدم همکاری بانک کونلون و همچنین واهمه تولید‌کنندگان این کشور از تهدیدهای دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا مانع از تداوم واردات قطعه از این کشور شد.
 
به این ترتیب خط تولید محصولات چینی همچون برلیانس و آریو در شرکت خودروساز متوقف ماند. از سوی دیگر خودروهای فرانسوی نیز با چنین سرنوشتی روبه‌رو شدند. با خروج پژو سیتروئن از ایران به واسطه اعمال تحریم‌ها اگر چه تولید برخی از محصولاتی که از داخلی‌سازی بیشتری برخوردار بودند تداوم یافت، اما خودروهای پسابرجامی این خودروساز با اتمام قطعات وارداتی ذخیره شده به سرعت با توقف خط تولید روبه‌رو شد. آنچه مشخص است خودروسازان پیش از اعمال تحریم‌های صنعت خودرو برای اتمام تعهدات محصولات پسابرجامی اقدام به واردات پک‌های قطعاتی کردند و به همان میزانی که تعهد داشتند، قطعات وارداتی ذخیره شد. در این بین اما محصولات مربوط به رنو شرایط متفاوتی داشت چرا که تامین قطعات خودروهای متعلق به رنو با نظارت مستقیم شرکت مادر صورت می‌گرفت به همین دلیل امکان تامین قطعات این خودروها به سادگی شرکت پژو نبود. در حال حاضر تولید محصولات پژو در ایران همچنان ادامه دارد و حتی ایران‌خودرو اعلام کرده که با داخلی‌سازی دو خودرو ۲۰۰۸ و ۳۰۱ به تولید محصولات پسابرجامی نیز ادامه می‌دهد. با این حال اما تولید محصولات رنو در دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا یا متوقف مانده یا با حداقل تعداد خودرو همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند. به این ترتیب با توقف خط تولید هر خودرویی به دلیل عدم تامین قطعات وارداتی، خودروسازان بلافاصله با اطلاعیه‌ای اولا بر توقف خط تولید آن محصول تاکید و بعد از آن محصولات جایگزین را به مشتریان معرفی می‌کردند. هر چند متقاضیان چندان از این رویه خشنود به نظر نمی‌رسیدند اما ظاهرا چاره‌ای نیز جز پذیرش خودروی جایگزین نمی‌دیدند. در این بین اما خودروسازان با سه طرح پیشنهادی سعی در راضی کردن مشتریان خود داشتند.
 
در روش اول مشتریان در صورت تمایل می‌توانستند وجه ثبت نامی خود را با سود انصراف از زمان ثبت نام اولیه خودرو دریافت و پس از انصراف کامل از ثبت‌نام فروش فوری یک دستگاه خودرو از محصولات قابل عرضه را با قیمت قبل  دریافت کنند.در روش دوم مشتریان به تحویل خودروی جایگزین تشویق شدند حال آنکه در روش سوم مشتریان در صورت تمایل می‌توانستند تا آغاز مجدد تولید از سود مشارکت و جریمه تاخیر برخوردار شوند. بند سوم طرح‌های پیشنهادی بسیار جالب توجه بود چرا که خودروسازان به مشتریان وعده دادند که ممکن است خط تولید خودروی مورد‌نظر آنها بازهم شروع به‌کار کند. با این حال طبق برخی اخبار غیررسمی ظاهرا مشتریان با ناامیدی از تداوم تولید، بیشتر پذیرای بندهای یک و دو پیشنهادی خودروسازان بودند. با این شرایط در آمار تولید خودروسازان، برخی خودروهای از تولید مانده، دوباره شروع به کار کردند محصولاتی همچون برلیانس، آریو و حتی سراتویی که خودروساز مربوطه طبق اطلاعیه‌ای پایان تولید آن را رسما اعلام کرد. هر چند میزان تولید این خودروها خیلی چشمگیر نیست اما این سوال مطرح است که تامین قطعات این خودروها چگونه صورت گرفته است؟ قطعاتی که تولید‌کنندگان ادعا می‌کردند تا رفع تحریم‌ها امکان تامین نخواهند داشت. در این بین برخی کارشناسان با نگاه خوش‌بینانه تاکید دارند که خودروسازان با دور زدن تحریم‌ها در شرایط کنونی توانسته‌اند بار دیگر به تامین قطعه بپردازند، این در شرایطی است که برخی دیگر از کارشناسان با نگاه بدبینانه عنوان می‌کنند که عرضه این خودروها با قیمت‌های قبلی برای خودروسازان تماما ضرر بوده به همین دلیل خودخواسته عرضه آنها را متوقف کردند. در همین راستا یک منبع آگاه سال گذشته به خبرنگار ما گفته بود که خودروسازان چندان تمایلی به ترخیص قطعات وارداتی خود ندارند و هم اکنون بسیاری از انبارها در گمرکات کشور مملو از قطعات متعلق به شرکت‌های خودروساز است. وی همچنین تاکید کرده بود که خودروسازان در صورت ترخیص این قطعات مجبورند که خودروهای مونتاژی را با قیمت‌های قدیم عرضه کنند که این مساله چندان خوشایند آنها نیست. در همین حین اما برخی از منابع آگاه در باب اینکه چطور محصولات متوقف مانده از تولید به خط بازگشتند عنوان می‌کنند که با تحویل خودروهای معوق و جایگزین حالا خودروسازان می‌توانند محصولات مزبور را با آسودگی و قیمت‌های دلخواه به فروش برسانند.
  بازگشت پر ابهام
 
نگاهی به آمار تولید خودروسازان در سایت کدال که توسط سازمان بورس منتشر می‌شود، گویای این است که برخی محصولات خودروسازان از جمله برلیانس و آریو که پیش‌تر توسط شرکت سایپا توقف تولیدشان اعلام شده بود بار دیگر به‌طور محدود به خطوط تولید این شرکت بازگشته است. آمارها می‌گویند شرکت سایپا در مهرماه سال جاری ۱۵۴ دستگاه خودروی آریو را در خطوط تولید خود تکمیل کرده است. شرکت پارس خودرو زیر مجموعه خودروسازی سایپا نیز در بازه زمانی یاد شده ۱۰۹ دستگاه خودروی برلیانس را تولید کرد. نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که خودروسازی سایپا در مهرماه امسال برای هر دو خودرو یاد شده فراخوان‌های جداگانه‌ای به منظور تعیین تکلیف آنها از سوی پیش فروش‌کنندگان منتشر کرده بود. نارنجی پوشان جاده مخصوص سومین فراخوان در ارتباط با برلیانس را در ماه گذشته منتشر کردند. فراخوان منتشر شده برای آریو نیز سومین فراخوان به منظور تعیین تکلیف از سوی مشتریان درباره نحوه تبدیل این خودرو بود. در این فراخوان‌ها (چه برای برلیانس و چه برای آریو) سه طرح پیشنهاد شده است. پیشنهاد اول، تبدیل خودرو است. در این پیشنهاد سبدی از محصولات پرفروش سایپا به پیش فروش‌کنندگان پیشنهاد شده است. آنها می‌توانند به جای خودروی برلیانس یا آریوی که به دلیل شرایط تحریمی امکان تولیدش وجود ندارد، از سبد محصولات جایگزین، دست به انتخاب بزنند. پیشنهاد دیگر انصراف و دریافت اصل و سود مبلغی است که به‌عنوان پیش پرداخت، به حساب شرکت واریز کرده‌اند. راهکار پایانی نیز که در این فراخوان‌ها از سوی شرکت خودروساز به مشتریان پیشنهاد شده است، امضای الحاقیه است که طی آن پیش‌فروش‌کننده به خودروساز اعلام می‌کند تا زمان مهیا شدن امکان مجدد تولید خودروهای پیش فروش شده، منتظر می‌ماند. فارغ از فراخوان شرکت سایپا به نظر می‌رسد این فراخوان‌ها با توجه به آمار تولید خودروسازان به نوعی مشتریان را سر یک دو راهی قرار می‌دهد و آنها را مردد می‌کند که به آمار تولید و بازگشت خودروهای توقف تولید شده به خطوط تولید توجه کنند یا اینکه به طرح‌های جایگزینی که در فراخوان‌های خودروسازان پیشنهاد شده، رضایت دهند.همچنین در یکی از طرح‌های پیشنهادی برای مشتریان ساندرو اتوماتیک، سایپا، خودروی سراتو را به‌عنوان جایگزین معرفی کرده است. این در حالی است که بر اساس اخبار منتشر شده توسط این خودروساز تولید سراتو در اوایل مرداد ماه به دلیل همراهی شرکت کیا با تحریم‌ها متوقف و قرار بوده تا خط تولید آن درهمان مردادماه جمع‌آوری شود. بنابراین مشخص نیست چگونه محصولی که توقف تولیدش پیش‌تر اعلام شده، خود به‌عنوان محصولی جایگزین معرفی می‌شود.
  نفع خودروسازان
 
تردید مشتریان در برنامه‌ریزی خودروسازان موضوعی است که باید از سوی مسوولان صنعتی و همچنین تولید‌کنندگان به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.  برخی از خریداران محصولات جا مانده از تولید در تماس با روزنامه «دنیای اقتصاد» این‌طور تحلیل می‌کنند که شرکت‌های خودروساز توان تولید محصولاتی که اعلام شده امکان تولیدشان در شرایط تحریمی فراهم نیست را دارند. به نظر آنها، با توجه به فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار و از آنجا که سیاست گذار کلان خودرو اجازه فروش خودرو در حاشیه بازار را به خودروسازان نمی‌دهد، شرکت‌های خودروساز به دنبال این هستند که به نوعی به مصالحه با مشتریان برسند. آنها ادامه می‌دهند بعد از اینکه پیشنهادهای خودروسازان از سوی مشتریان پذیرفته می‌شود، شرکت خودروساز این امکان را می‌یابد خودرویی که پیش‌تر توقف تولیدش را اعلام کرده بود را تولید و از طریق نمایندگی‌های فروش به قیمت حاشیه بازار عرضه کند.  موافقان این سخنان ادامه می‌دهند در واقع خودروساز دو هدف را در طرح‌های جایگزین دنبال می‌کنند. هدف اول، تعیین تکلیف خودروهای معوقی است که به دلیل تحریم‌ها امکان تولیدشان وجود ندارد. اما خودروسازان طبق مفاد قید شده در قراردادهای پیش فروش با مشتریان ملزم هستند که علاوه بر پرداخت سود مشارکت، نسبت به پرداخت جریمه دیرکرد نیز اقدام کنند. بنابراین شرکت‌های خودروساز به دنبال این هستند که با تعیین تکلیف این قراردادها به نوعی جلوی پرداخت سود مشارکت و جریمه دیرکرد را سد کنند. هدف دیگر خودروسازان این است که با فروش این خودروها در حاشیه بازار سود مناسبی را نصیب خود کنند.  البته سعید مدنی از مدیران عامل پیشین شرکت خودروسازی سایپا با این تحلیل ارائه شده از سوی برخی از پیش خریداران این خودروها مخالف است.  مدنی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید بازگشت برخی از خودروها که پیش‌تر توقف تولیدشان از سوی شرکت‌های خودروساز اعلام شده است به خطوط تولید با تیراژ محدود اتفاقی قابل پیش بینی بود.  این مدیر پیشین خودروساز ادامه می‌دهد از زمانی که شرکت خودروساز توقف تولید یکی از محصولاتش را اعلام می‌کند، به این معنا نیست که دیگر امکان تولید حتی یک دستگاه از آن خودرو وجود ندارد.  این کارشناس خودرو در تشریح سخنان خود می‌گوید زمانی که شرکت مادر به خودروساز داخلی اعلام می‌کند که دیگر به همکاری خود ادامه نمی‌دهد، در اصل برخی از قطعات و پک‌ها در گمرک وجود دارند. همچنین برخی از این پک‌ها در حال حمل به سوی کشور مقصد هستند. از طرف دیگر برخی از پک‌های خودروهای مونتاژی که پیش‌تر فرآیند خریدشان تکمیل شده اما هنوز بارگیری نشده‌اند، به تدریج و در ماه‌های بعدی وارد انبار خودروسازان می‌شوند.  مدنی این نظر را که خودروسازان به دنبال این هستند که از شرایط به وجود آمده به نفع خود بهره‌برداری کنند را رد می‌کند. این مدیر‌عامل پیشین سایپا می‌گوید در این نکته شکی نیست که خودروسازان به دنبال این هستند که تکلیف تعهدات معوق خود را در ارتباط با خودروهای توقف تولید شده هر چه زودتر مشخص کنند. اما به این معنا نیست که خودروسازان به دنبال کسب درآمد از این ناحیه هستند. این کارشناس خودرو تاکید می‌کند در واقع شرکت خودروساز می‌خواهند ذیل تعیین تکلیف این خودروها، رضایت حداکثری مشتریان خود را نیز جلب کنند. مدنی برای توجیه حرف‌های خود از طرح‌های پیشنهادی خودروسازان مثال می‌آورد و می‌گوید خودروسازان تلاش کرده‌اند در این طرح‌های پیشنهادی به نوعی سود مشتریان خود را تامین کنند.  البته مدنی از زاویه دیگری به خودروسازان انتقاد وارد می‌کند. این مدیر پیشین خودروساز می‌گوید خودروسازان می‌توانند با اطلاع‌رسانی صحیح در ارتباط با وضعیت تولید خودروهای توقف تولید شده و اعلام تیراژی که امکان تولیدش برای خودروساز مقدور است، نسبت به روشن شدن افکار عمومی اقدام کند. این کارشناس خودرو تاکید می‌کند قطعا اطلاع‌رسانی صحیح می‌تواند مشتریان را در انتخاب بهترین مسیر برای جایگزینی خودروی پیش خرید شده که تولیدش تدوام ندارد، فراهم کند.