تبدیل کارت سوخت به کیف پول

البته وی اذعان دارد که با توجه به کارکرد مهم سامانه هوشمند سوخت، نیاز است با راهکارهایی مردم را به استفاده مجدد از کارت سوخت تشویق کرد. احمدی نژاد تأکید می کند که برای آنکه دوباره کارت سوخت جایگاه خود را به دست آورد اعتقادی به سیستم بگیر و ببند و جریمه‌ ندارد.

احمدی نژاد علاوه بر اینکه در شرکت ملی پخش سمت مدیربرنامه ریزی این شرکت را بر عهد دارد، سابقه فعالیت و عضویت در شورای جهانی انرژی، کمیته ملی انرژی ایران، انجمن نفت ایران، انجمن اقتصاد انرژی ایران و عضو کمیته اجرایی استانداردهای وزارت نفت را هم دارد.آنچه در ادامه می آید گفت وگو با احمدی نژاد است:

- تک نرخی شدن بنزین در خرداد ماه امسال چقدر در شرایط کنونی کشور منطقی بود؟ و در مقایسه با الگوهای جهانی قیمت‌گذاری، این تصمیم درست بود؟

احمدی‌نژاد: در مقایسه با الگوهای جهانی به جز قیمت، سه مؤلفه دیگر در بهینه‌سازی مصرف سوخت مهم است؛ تکنولوژی، رفتار مصرف کننده و مدیریت عرضه و تقاضا. در ایران از سایر مؤلفه‌ها غفلت شده است. هم اکنون بر اساس استاندارهای بین‌ المللی، اتومبیل صفر کیلومتر فرسوده  در کشور تولید می‌شود. متأسفانه در بحث بهینه‌سازی مصرف بنزین، تنها عامل قیمت در جامعه پررنگ شده است؛ باید بررسی کرد که چه اتفاقی در سیستم عرضه دو نرخی بنزین افتاد که دوباره به سیستم تک نرخی برگشتیم. از سال 86، عرضه بنزین چند نرخی شد؛ به طوری که بنزین با شش نرخ عرضه می شد. با دست خود چه فضای منفی ایجاد کردیم. آن هم باتوجه شرایط اشتغال، اختلاف قیمت فرآورده با خارج کشور و ... .

وقتی گازوئیل با دو نرخ عرضه می‌شد، فروش این فرآورده با نرخ 500 تومان تنها دو درصد بود و باقی 98 درصد فروش با قیمت پایین‌تر عرضه می‌شد؛ این چه نرخ‌گذاری دوگانه است؟! دولت و جامعه از این روش قیمت‌گذاری متضرر شده است؛ در واقع همه بخش‌هایی که قرار بود گازوئیل مورد نیاز خود را با نرخ آزاد تأمین کنند با نرخ یارانه‌ای دریافت کردند.این هزینه از جیب مردم و دولت پرداخت شده است.

در دنیا عرضه  فرآورده نفتی با چند نرخ بر اساس کیفیت انجام می‌شود. این گونه نیست که بنزین با کیفیتِ ثابت با دو قیمت عرضه شود؛ این فساد انگیز است. به صورت میدانی اگر در مناطق و استانهای مرزی فرآینده قاچاق بنزین مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد، مشاهد می‌شود که با یک شیب قابل توجه قاچاق کاهش یافته است و این نشان می‌دهد که تصمیم درستی گرفته شده است. البته هنوز می‌توان رقم قاچاق را کاهش داد.

فاصله قیمت واقعی بنزین با نرخ فوب خلیج فارس 20 درصد است

به دلیل پایین آمدن قیمت نفت خام در بازارهای جهانی و بالتبع آن قیمت فرآورده‌های نفتی در خلیج فارس، برای رسیدن به نرخ واقعی بنزین حدود 20 درصد دیگر باید به قیمت فعلی افزوده شود تا بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها نرخ این فرآورده به 90 درصد نرخ فوب خلیج فارس برسد. افزایش قیمت بنزین به یک هزارتومان به شدت قاچاق این فرآورده نفتی را کاهش داد؛ چرا که جریمه قاچاق هم افزیش یافت. در گذشته حتی اگر قاچاقچیان پنج برابر ارزش فرآورده نفتی قاچاق شده جریمه می‌شدند عدد قابل توجهی نبود. اما اکنون برابر قیمت فوب خلیج فارس جریمه می‌شوند؛ این گونه دیگر قاچاق بنزین توجیه اقتصادی ندارد. ضمن اینکه قیمتها تا حدودی به یکدیگر نزدیک شده است.به همین دلیل هم اکنون قاچاق به سمت گازوئیل گرایش پیدا کرده‌است.

از سوی دیگر براساس اعتقاد به رفاه جامعه، یک نظام سالم عرضه و تقاضا باید وجود داشته باشد؛ حداقل این شرایط، این است که کمترین مشکلات را مردم برای دسترسی به جایگاه‌های سوخت داشته باشند. هزینه‌های زیادی طی سال‌های گذشته صرف شد تا سامانه هوشمند سوخت ایجاد شود. هم اکنون نیز یک پروژه سنگین برای روزآمد سازی آن در دستور کار است تا با این سیستم بتوان نظام چند نرخی عرضه فرآورده نفتی را مدیریت کرد.

- اشاره کردید به اینکه با افزایش حدود 20 درصدی قیمت بنزین، مطابق با قانون هدفمندی یارانه‌ها  نرخ این فرآورده به 90 درصد قیمت فوب خلیج فارس نزدیک می شود. در حالی برای قیمت‌گذاری نهایی بنزین، نرخ فوب خلیج فارس تعیین شده است که کیفیت بنزین تولید شده در کشور مطابق با استاندارهای فوب خلیج فارس نیست.

احمدی‌نژاد: اولاً وقتی مطرح می شود بنزین یورو4 این فرآورده از لحاظ استاندارد تعریف شده است، نمی توان از آن تخطی کرد. ثانیاً اگر با این رویکرد قیمت‌گذاری صورت بگیرد باید قیمت بنزین یورو4 را نیز با قیمتی بیش از قیمت فعلی عرضه کرد. حتی می‌توان یک گام جلوتر رفت؛ در برخی از کشور از فرآورده نفتی مالیات بر مصرف گرفته می‌شود. در برخی از کشورها 50 تا 60 درصد ارزش فرآورده نفتی از مصرف کننده مالیات دریافت می‌شود؛ البته درآمد حاصل از مالیات صرف توسعه حمل و نقل عمومی می‌شود.ما در کشوری زندگی می‌کنیم که در برخی بخش‌های ساختاری به ویژه قیمت‌گذاری فاصله‌ زیادی حتی با کشورهای در حال‌ توسعه وجود دارد.

اصلا بحث استاندارد یورو4 نیست؛ ما یک حداقل استاندارهایی داریم که نمی‌توانیم از آن عدول کنیم. درست است که کیفیت بنزین یورو4 عالی است اما سایر بنزین‌های تولیدی نیز برای خودروهای تولید کشور تأیید شده است و استاندارد ای.پی.اِس نفت را دارد. وزارت نفت به دلیل این که ناگزیر بوده که با استانداردهای بین‌المللی پیش‌ برود، تنها وزارتخانه‌ایست که در کنار سازمان ملی استاندارد، استانداردهای آی.پی.اِس را با استانداردهای ای.پی.آی آمریکا تامین می‌کند چون زیرساخت‌های پالایشی کشور مطابق با زیرساخت‌های پالایش غرب است و نمی‌توان به پایین‌تر از آن عدول کنند. به همین دلیل، حداقل قیمت فوب خلیج فارس برای بنزین در نظر گرفته شده است. البته در مقابل قیمت بنزین یورو4 هم به حداقل رسانده‌‌ایم.

سهمیه بندی در نظام اقتصادی توسعه یافته مقبول نیست

- البته اتفاقات دو سال اخیر موجب شد که قیمت ارز افزایش یابد و در مقابل ارزش پول کشور افت کند. به همین دلیل قیمت تک نرخی 1000 تومان خیلی مانع افزایش مصرف نشد. بهتر نبود در کنار تک نرخی کردن سوخت، سهمیه بندی هم حفظ می‌شد؟

احمدی‌نژاد: سهمیه‌بندی در نظام اقتصادی توسعه یافته و پایدار مقبول نیست. مگر در شرایط بحرانی مانند جنگ یا زمانی که احساس کردیم که تحریم‌ها در حال تشدید شدن است. به همین دلیل نباید در حالت عادی از این روش استفاده کرد. البته سهمیه‌بندی یا مدیریت تقاضا در کاهش مصرف بنزین نقش مؤثری داشته است؛ به طوری که رشد مصرف بنزین بین سال‌های 75 تا 85 از 32.9 میلیون لیتر در روز به 73.7 میلیون لیتر رسید؛ در واقع 124 درصد رشد مصرف در یک دهه ثبت شد. اگر این رشد ادامه می‌یافت در سال 94 مصرف روزانه بنزین به 165 میلیون لیتر می‌رسید که این رقم با مصرف روزانه 20 میلیون معادل مصرف سی.ان.جی به 145 میلیون لیتر می‌رسید. ادامه این روند فاجعه بار بود. در حال حاضر با مصرف کنونی، روزانه 8.2 میلیون لیتر بنزین وارد می‌شود. به دلیل تحریم‌ها پالایشگاه ستاره خلیج فارس بموقع تکمیل نشد که انشاء ا... با رفع نسبی مشکلات این موانع مرتفع می شود.

متوسط رشد 10 درصدی مصرف بنزین در سال 86 با سهمیه‌بندی با رشد منفی 12 درصد در همان سال مواجه شد. نظام سهمیه‌بندی و سیاست‌ قمیت‌گذاری تا جایی می‌تواند رفتار مصرف کننده را تغییر دهد؛ چرا که بنزین عامل مصرف ثانویه است؛ بخش کوچکی از مصرف بنزین مربوط به سفرهای تفریحی و بخش زیادی مربوط به سفرهای درون شهری است. پس باید تقاضای سفر مدیریت شود. در واقع پازلی است که پرداختن به یک بخش آن می‌تواند قطعاً انحراف ایجاد کند. مدیریت سفر نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل عمومی دارد. به همین دلیل وزارت نفت اعلام کرده است که بودجه ساخت مترو کلان‌شهرها را تأمین می‌کند. باید در بخش مصرف نگاه فرابخشی داشت. قیمت، مدیریت تقاضا و فناوری در مصرف تأثیرگذار است.

مردم تاوان غفلت مسئولان از وظایفشان را می دهند

فناروی تولید خودرو یک فناوری عمومی شده است اما تولید کنندگان خودرو به دلیل رقابتی نبودن و رانت‌های بسیار بسیار زیادی که از مؤسسه‌های مرتبط با انرژی از جمله وزارت نفت گرفته‌اند رغبتی به استفاده از فناوریهای جدید ندارند. ما برای خودرو صفر کیلومتر فرسوده در صف می‌ایستادیم؛ ماهها بعد تولیدکننده، خورو را با آپشن‌های اجباری به خریدار تحمیل می‌کند. بعد از آن نیز باید ماشین تعمیر شود. اصلاً مشتری مداری مفهومی ندارد. چگونه می‌توان در بخش مصرف انرژی همه فشار را بر قیمت تحمیل کرد و مردم هم به عنوان تحمل کنندگان این هزینه‌های سنگین باشند. وقتی نهادها و سازمان‌های مرتبط از مسئولیتهای خود غافل هستند تنها مردم باید تاوان این بی‌توجهی را بدهند؛ بنابراین نظام سهمیه‌بندی نظامی اقتصادی مطلوب برای مردم نیست. در بخش مدیریت مصرف نیاز به فرهنگ‌سازی است که متأسفانه دراین زمینه کاری انجام نمی‌شود. نمی‌توان مردم را تنها با سهمیه مجبور به صرفه‌جویی کرد.

آیا در سال 86 بعد از سهمیه‌‌بندی بنزین، خیابان‌ها خلوت‌تر شد؟تفاوت فاحشی مشاهده نشد؛ چرا که مصرف کننده خود را با شرایط تطبیق می- دهد؛ ناگزیر است تطبیق دهد.در نظام تک نرخی اگر بتوانیم برای مصرف کنندگان جایگزین سفرهای درون شهری تعیین کنیم مردم قطعاً ریسک استفاده از خودرو شخصی را نمی‌پذیرند.

لزوم توجه به مدیریت انرژی برابر با اهمیت ارتقاء توان نظامی است

- بهترین زمان برای رساندن قیمت بنزین به 90 درصد فوب خلیج فارس چه زمانی است؟

احمدی‌نژاد:خوشبختانه جامعه آگاه، خود را با شرایط بین المللی تطبیق داده است؛ افزایش قیمت بنزین و تک نرخی شدن آن در خرداد امسال چه مقدار بر تورم تأثیر داشت؟ به اعتقاد من با هوشمندی و فرهنگ سازی این موضوع نهادینه ‌شده است که نگاه به انرژی و منابع انرژی نگاه بلندمدت باشد و به عنوان دارائی به آن توجه شود.

فقط نباید منتظر این بود که قیمت انرژی را به 90 درصد فوب خیلج فارس برسانیم بلکه باید بهره‌وری وسایل مصرف کننده انرژی(بخاری)، نیروگاه‌ها و صنایع را هم افزایش دهیم. چرا مبحث 19 مقررات ملی ساختمان - که با اجرای آن موجب صرفه‌جویی حداقل 30 درصدی می‌َشود- از برنامه دوم تا برنامه پنجم توسعه مسکوت می ماند؟  این درحالیست که اجرای این مبحث نیاز به واردات فناوری هم ندارد. باتوجه به اینکه انرژی به امنیت ملی ارتباط دارد باید همپای ارتقاء توان نظامی با آن بها داده شود.دیگر کشور گشایی با لشکرکشی انجام نمی‌شود بلکه این کار با تسلط بر منابع انرژی انجام می‌شود.

کیف پول الکترونیکی یکی از راهکارهای انگیزشی برای استفاده از کارت سوخت

- علی‌رغم اینکه هزینه‌ زیادی برای ایجاد و ارتقاء سامانه هوشمند سوخت صرف شد اما تک نرخی شدن بنزین موجب عدم کارآیی این سامانه شده است. راهکار وزارت نفت برای اینکه بتواند کارایی را به سامانه هوشمند سوخت برگرداند چیست؟

احمدی‌نژاد: در اولین سال اجرای سهمیه‌بندی، هزینه‌های ایجاد سامانه هوشمند سوخت برگشت. استفاده از این سامانه در شرایط وقت کشور اجتناب ناپذیر بود. بنابراین سامانه هوشمند و کارت سوخت در مورد کارکردهای مورد انتظار از سال86 تا آبان 94 که بنزین چندنرخی بود کاملاً موفق عمل کرد و در حال حاضر هم نظام مدیریت کلان عرضه و تقاضا انرژی کشور نیاز به رصد و پایش دارد. سامانه هوشمند سوخت یک پایگاه بسیار عالی اطلاعاتی است. مدیریت پیک‌های مختلف مصرف نیازمند ابزار است.

اگر وزارت نفت جاذبه‌های انگیزشی برای استفاده از کارت سوخت ایجاد نکند، این کارت به محاق خواهد رفت؛ کما اینکه هم اکنون هم به محاق رفته است؛ چرا که تقاضا برای صدور المثنی به شدت کاهش یافته است. باتوجه به افزایش قیمت بنزین، نیازمند است که مصرف کننده پول زیادی به همراه داشته باشد به همین دلیل یکی از راهکارها، متصل کردن کیف پول الکترونیک به کارت سوخت است. البته اگر برای کارت سوخت کارکرد جدید و انگیزشی تعریف نشود حذف آن در مورد بنزین قابل پیش بینی و اجتناب ناپذیراست.

- یکی از ایرادات این کار شارژ کردن کارت سوخت است.

احمدی‌نژاد: همانگونه که سیم کارت‌های اعتباری شارژ می‌شود می‌توان کارت سوخت را شارژ کرد. این امکان خوشبختانه در سیستم بانکی کشور وجود دارد.

- این شیوه سال‌ها پیش اجرایی شد اما از آن استقبال نشد.

احمدی‌نژاد: به دلیل مقاومتی که شد استقبال صورت نگرفت اما می‌توان با فرهنگ سازی و اجرای سیاست‌های تشویقی موجب اقبال عمومی به این شیوه شد. به طور مثال بانک عامل به دلیل منفعتی که از گردش مالی این شیوه می‌برد تخفیفی را به مصرف کنندگان بدهد و یا اینکه در طی سال به افرادی که رقم مشخصی را در کارت سوخت خود شارژ می‌کنند به قید قرعه جوایزی اهدا شود.

- سایر گزینه‌های شرکت ملی پخش برای افزایش انگیزه در میان مصرف کنندگان برای استفاده از کارت سوخت کدام است؟ آیا گزینه دریافت هزینه بیشتر از مصرف کنندگان در صورتی که از کارت سوخت شخصی خود استفاده نکنند هم در میان سناریوهای شرکت پخش وجود دارد؟

احمدی‌نژاد: اصولاً اعتقادی به سیستم بگیر و ببند و جریمه‌ ندارم. خصوصاً در چنین مواردی ما موظفیم برای مردم تسهیلات ایجاد کنیم، نه محدودیت.

- سرنوشت کارت انرژی (سهمیا) چه شد؟

احمدی‌نژاد: سنگ بزرگی بود که زده نشد.

توسعه ال.پی.جی در دستور کار شرکت پخش

- برنامه شرکت ملی پخش در مورد ال.پی.جی چیست؟

احمدی‌نژاد: با جایگزینی گاز طبیعی مصرف گاز ال.پی.جی کاهش یافته است. قطعاً در سال‌‌های اجرای برنامه ششم توسعه و تا سال 1404، عدد بسیار سنگینی گاز مایع مازاد داریم. مهمتر اینکه مصرف کنندگان حمل و نقل سبک هم از گازمایع استقبال می‌کنند. مطمئناً رانندگان ال.پی.جی را به سی.ان.جی ترجیح می‌دهند؛ چراکه هم پیمایش آن بیشتر است و هم آلایندگی کمتری دارد. متأسفانه در گذشته با شتابزدگی و در یک اقدام اشتباه ال.پی.جی را متوقف و سی.ان.جی را توسعه دادند. این در حالیست که می‌شد هر دو سوخت را با هم توسعه داد و سی.ان.اجی را به جای بنزین جایگزین کرد نه ال.پی.جی. ممکن است گفته شود آن موقع ال.پی.جی نداشتیم ولی پاسخ این است بنزین هم نداشتیم و وارد می کردیم. ضمن اینکه مقداری ال.پی.جی نیز از بنادر جنوبی صادر می شد.به هر حال ایجاد تنوع در سبد سوخت یک اصل است و آسیب پذیری ما را کاهش خواهد داد. اکنون طرح توسعه سوخت ال.پی.جی در دستور کار قرار گرفته است. البته به دلیل تصمیمی که در گذشته برای این سوخت گرفته شد اعتماد مصرف کننده سلب شده است. استفاده از کپسول‌های خانگی برای سوخت خودرو نشان می‌دهد که این سوخت بازار مناسبی در کشور دارد. این وظیفه دولت است که به این نیاز پاسخ مناسبی داده شود.