داستان شرایط خرید خودرو تنها با «اقساط ماهیانه کم» در خارج از ایران چیست؟

شاید تصور کنید طرح‌های لیزینگ یا فروش خودروسازان خارجی از زمین تا آسمان با طرح‌های خودروسازان ایرانی و شرکت‌های ایرانی تفاوت دارد و به جای پیش‌پرداخت 30 میلیون‌تومانی برای یک خودرو 50 میلیونی و اقساط 12 ماهه با بهره‌های بالا می‌توانید در شرایط ایده‌آل و مانند خارجی‌ها(!) خودروتان را بدون هیچ هزینه‌ای تحویل بگیرید و فقط ماهی 100‌هزار تومان به عنوان قسط بپردازید اما این شرایط قطعا در هیچ شرایط اقتصادی باب‌میل شرکت‌های خودرویی و فروشندگان نخواهد بود؛ چرا‌که در پس این طرح‌ها محاسبات عجیبی قرار گرفته که پیچیدگی‌ آنها محل کسب درآمد بسیاری از دلالان خودرو در خارج از ایران است.

لیزینگ واقعی چیست و چگونه می‌توان یک خودرو «لیز» کرد‌؟

فروش خودرو به صورت لیزینگی توسط شرکت‌های فعال در این حوزه در ایران را فراموش کنید. کلمه Lease در زبان انگلیسی به معنای اجاره است و وقتی شما یک خودرو را Lease می‌کنید، بدان معناست که طی قراردادی با فروشنده، آن خودرو را برای مدتی معین و برای کارکردی مشخص اجاره می‌کنید لذا در طول دوره‌ای که خودرو در اختیار شماست‌، شما مالک آن به حساب نمی‌آیید اما باید هزینه اجاره آن را بپردازید. پس از پایان دوره اجاره بر اساس قرارداد شرکت اجاره‌دهنده به شما اعلام می‌کند که آیا قصد خرید خودرو زیر پایتان را دارید و یا می‌خواهید آن را به شرکت لیزینگ پس دهید. شرکت لیزینگ در ابتدای مراحل اجاره‌دادن خودرو به شما یک قیمت برای پایان دوره اجاره تعیین می‌کند. برای مثال با توجه به شرایط اقتصادی به شما می‌گوید که این خودرو 50 میلیون‌تومانی در طول یک قرار‌داد 2ساله قیمتش به 30 میلیون‌تومان در بازار خواهد رسید‌. در این شرایط شما می‌مانید و شرکت اجاره‌دهنده خودرو و 20 میلیون‌تومان قیمت باقیمانده خودرو. اگر قرارداد شما 48 ماهه باشد، ماهانه 833.333 تومان هزینه قسط شما می‌شود تا 20 میلیون‌تومان افت قیمت خودرو طی 2 سال مالکیت را بپردازید اما داستان به همینجا ختم نمی‌شود، چرا‌که در هر کشور با توجه به شرایط اقتصادی‌، بحران‌های اقتصادی‌، تورم‌، سود و بهره بانکی و‌... شرکت اجاره‌دهنده خودرو علاوه بر اصل پول، سود سالانه‌ای را از شما طلب می‌کند‌، این رقم در آمریکای شمالی معمولا بین 2.5 تا 7 درصد متغیر است که با تغییراتی به «عامل پولی»(Money Factor) (= سود سالانه تقسیم بر 2400) تبدیل می‌شود و در ترکیب «قیمت‌خودرو + قیمت‌پیش‌بینی‌شده بعد از اتمام قرارداد(Residual Value)»ضرب می‌شود تا به اقساطی تبدیل می‌شود که به قسط معمولی پول یعنی همان 833.333 تومان اضافه خواهد شد؛ این مبلغ در حقیقت هزینه استفاده از وام خودرو در دوره اجاره است. در این شرایط برای مثال اگر یک خودرو 40‌هزاردلار قیمت داشته باشد و قیمت آن بعد از قرار‌داد 36 ماهه 20 هزار دلار تخمین زده شود‌، با سود سالانه وام 7.2 درصد‌، قسط ماهانه برای اجاره آن بدون پیش‌پرداخت 735.55 دلار خواهد شد و در نهایت بعد از 3 سال شما برای اجاره یک خودرو 40‌هزار دلاری حدود 26‌هزار دلار بها پرداخت کرده‌اید اما مالک آن نخواهید بود مگر با پرداخت هزینه «پیش‌بینی شده بعد از 3 سال استفاده» که در این طرح 20‌هزار دلار است (این هزینه را شرکت اجاره‌دهنده در ابتدای قرار‌داد با شما طی می‌کند). در این شرایط شما باید به سراغ بازار بروید و ببینید که خودرو شما در بازار چه قیمتی دارد. اگر قیمت خودرو شما در بازار ارزان‌تر از 20‌هزار دلار بود، می‌توانید خودروتان را بعد از 3 سال استفاده به شرکت اجاره‌دهنده پس دهید اما اگر قیمت خودرو شما در بازار بعد از 3 سال کارکرد بیش از 20‌هزار دلار بود، شما می‌توانید خودروتان را با پرداخت 20‌هزار دلار از شرکت اجاره‌دهنده بخرید و از بازار جلو بیفتید.

چرا لیزینگ با این شرایط در ایران به صرفه نیست؟
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های لیزینگ خودرو در کشور‌های خارجی به خصوص در آمریکای شمالی ثبات اقتصادی‌، وجود وام‌ها با بهره‌های بسیار کم‌، عدم دریافت پیش‌پرداخت زیاد از مشتریان و یا فروش خودرو حتی بدون پیش‌پرداخت در شرایط بحرانی است. این طرح البته معایبی هم دارد که در نهایت به برخی مزایا می‌چربد اما با وجود تمام این مزایا هنوز هم حدود 20 تا 30 درصد از مردم آمریکای شمالی به سراغ اجاره خودرو یا لیزینگ می‌روند و این رقم در آلمان برای 2‌خودروساز حدود 50 درصد مشتریان را شامل می‌شود که عمدتا در شرایط بحرانی 2 شرکت و شرایط فوق‌العاده استثنایی لیزینگ به سراغ این طرح آمده‌اند. مشتریان طرح لیزینگ در طول دوره سوار‌شدن به خودرو مالک آن نیستند‌، نمی‌توانند تغییری روی خودرو (‌بدنه و تجهیزات) ایجاد کنند‌، نمی‌توانند آن را بفروشند و باید بهره‌های بانکی بیشتری از وام‌های معمول را برای پرداخت اقساط بپردازند و همانطور که در مثال بالا گفته شد، اجاره یک خودرو به مدت 3 سال و سپس تملک آن حدود 6 هزار دلار هزینه بیشتر پیش‌ روی مشتری قرار می‌دهد که با تبدیل آن با نرخ روز ارز حدود 18‌میلیون‌تومان می‌شود که آن هم با سود حدود 7 درصدی وام محاسبه شده است. حال تصور کنید این طرح در ایران به اجرا درآید. اولین مشکل شرایط اقتصادی‌، تورم و سود بانکی است که موجب می‌شود سود سالانه که شرکت‌های لیزینگ از مشتریان دریافت می‌کنند، رقمی بیش از سود بانک روی وام‌ها باشد مگر آنکه بانک‌ها به کمک مردم بیایند و با تخصیص بودجه از سوی دولت، وام با بهره کم در اختیار شرکت‌ها و مردم قرار دهند تا چنین طرحی در ایران نیز قابل اجرا باشد.
برای مثال اگر یک هیوندای سوناتا YF با قیمت 140 میلیون تومان را در نظر بگیرید و بخواهید آن را با شرایط لیزینگ در ایران اجاره کنید، باید طبق مراحل نمادین زیر پیش بروید ‌:
  این خودرو پس از 24 ماه یا 2 سال حدود 20 تا 30 میلیون تومان در شرایط فعلی بازار افت قیمت دارد. لذا قیمتی که از سوی شرکت برای پایان دوره اجاره تعیین می‌شود حدود 115 میلیون تومان خواهد بود.
  با تعیین 25 میلیون تومان مابه‌التفاوت شما در طول 2 ساله اجاره خودرو ‌ملزم به پرداخت ماهانه 1.041.000تومان قسط خواهید بود.
  اگر سود سالانه وام را حدود 21 درصد در نظر بگیریم، عامل پول(Money Factor) معادل 0.00875 خواهد شد که باید در (140میلیون‌تومان قیمت خودرو+ 115میلیون‌تومان قیمت تعیین شده خودرو بعد از اتمام قرار داد) ضرب شود که معادل 2.231.250میلیون‌تومان می‌شود. این هزینه اقساط را نیز باید به اقساط 1.041.000 اضافه کنید و ماهانه 3.272.250 هزار تومان بپردازید.
  با پرداخت این اقساط هزینه اجاره یک دستگاه سوناتا YF طی 24 ماه حدود 78.534.000تومان خواهد شد؛ یعنی 2.852. حدود 53 میلیون‌تومان بیش از هزینه 25 میلیونی افت قیمت خودرو طی 2 سال استفاده.
  در طول این دوره با نرخ روز بیمه باید حدود 2 میلیون‌تومان سالانه هزینه بیمه بدنه یک دستگاه سوناتا YF بکنید.(2 سال حدود 4 میلیون‌تومان)
  حدود 900‌هزار تومان به صورت سالانه نیز هزینه بیمه شخص ثالث شما خواهد بود.(2 سال معادل حدود 1.8میلیون‌تومان)
  در طول دوره قرار‌داد با شرکت اجاره‌دهنده تعیین می‌شود که کارکرد خودرو سالانه به چه سقفی می‌تواند برسد. این رقم برای قرارداد خودرو‌ها در آمریکای شمالی حدود حداکثر 20‌هزار کیلومتر در سال است که در صورت تعدی از آن اجاره‌کننده مشمول جریمه‌ای می‌شود که در قرارداد مقدار آن به ازای هر کیلومتر کارکرد بیشتر ذکر شده است.
  حال پایان قرارداد 24 ماهه اجاره شما فرا رسیده است. نوبت به قیمت پیش‌بینی شده 115 میلیون‌تومان می‌رسد که به نوعی قمار شرکت اجاره‌دهنده است. اگر قیمت خودرو شما بعد از 2 سال کارکرد در بازار کمتر از 115 میلیون‌تومان باشد بدان معنی است که اگر 115 میلیون‌تومان طی شده را به شرکت بپردازید و مالک خودرو شوید یک قدم از بازار عقب خواهید افتاد و علاوه بر سودی که در دوران اجاره پرداخته‌اید باز هم متحمل ضرر خواهید شد اما راه حل دیگر شما آن است که به سراغ یک خودرو جدید از همان شرکت لیزینگ یا اجاره‌دهنده بروید و بدون پرداخت 115 میلیون‌تومان باقیمانده با یک قرار‌داد جدید یک خودرو جدید انتخاب کنید و باز هم همین مراحل اجاره را طی کنید.

مطمئنا محاسبه قیمت اجاره یک خودرو و مالکیت آن پس از اتمام دوره اجاره با سود کشور‌های دیگر کاملا منطقی و ایده‌آل به نظر می‌رسد اما این رقم با سود بانکی ایران به هیچ‌وجه به‌صرفه نیست به خصوص آنکه حتی با خرید خودرو از طریق شرکت‌های لیزینگی فعلی کشور که تعریفی نزدیک به لیزینگ‌های جهانی ندارند، منجر به رقم منطقی‌تری می‌شود لذا اجرای طرح lease یا اجاره خودرو در ایران تنها با دریافت پیش‌پرداخت می‌تواند به طرح‌های خارجی شباهت پیدا کند که در نهایت باز هم نمی‌تواند به‌صرفه و اقتصادی باشد.